Muhyiddin İbn Arabî‘nin (m.1165-1240) ünlü eserlerinden biri olan Fütûhât-ı Mekkiyye‘nin Prof.Dr. Ekrem Demirli‘nin çevirisiyle yayınlanmış (Litera Yayıncılık) 15. cildinden alıntılayacağım bazı şiirsel ifadelerden oluşacak bu yazı.

“Her şey bir kaza ve kadere bağlı / Kazayla olmayan hiçbir şey yok” (s.23)

“Dikkat edin! Kul sürekli O’nunla birlikte olandır / Ölür, dirilir ve O’nun huzurundadır” (s.32)

“Kim Rahman’la kâim olursa ciddiyet sahibidir / Kim Rahman için olursa ciddiyet ona ait”

“Varlıkta gören kalp gözüdür / Yolun büyükleri onunla bakışırlar” (s.36)

“Hakk’ın kulağı olursa kişi, duyan Hak’tır kul değil / Hakk’ın gözü olursa kişi, gören Hak’tır kul değil” (s.40)

“O olmasaydı hiçbir göz baktığına bakmazdı / O olmasaydı, diller bir şey söylemezdi (s.56)

“O’nun hakkında kendisiyle hüküm ver, sen yokluktasın / O’nun üzerinde sabit ol varlıkta O’ndan başkası yok”

“Korkma! Rahman’dan başka varlık yok / O’nun hükmünde hiçbir şeyin eseri yok!” (s.59)

“Kötülüğün O’na ulaşması mümkün değil / Bunu böyle diyen Peygamberdir bilesin” (s.59)

“Ey inancını delile dayandıran! / Niyetin esasını bilemedin ki” (s.61)

“Bakınız! O’nun zorunluluğuna ve ibret alın / Bir olumsuzlamadır zorunluluk; garip bir sır” (s.63)

“Size sesini duyurana icabet ediniz: / Diyor ki icabet etmeyen mahrum kalır!” (s.63)

Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın Hürriyet gazetesinde çıkan 18.07.2021 tarihli, “Bizans’tan Osmanlı’ya ve modern zamanlara geçişin adresi İznik” başlıklı yazısının birkaç yerinden yapacağım alıntılamalardan oluşacak bu yazı. İlk alıntı da yazının başlarından bir cümle olarak başlığı teşkil ediyor.

“(…) Roma’nın zengin bir bölgesiydi. Zenginlik eşitsizlik ve hareket de getirir. (…) Tarihçilerin rivayetine göre Büyük Konstantin’in sempati duyduğu Aryanizm (yani İsa’yı tanrının değil Meryem’in oğlu olarak gören, bu yüzden imparatorluk arasında askerlerin ve barbar halkların çok tuttuğu inanış) burada te’lin edildi yani lanetlendi.

Haçlı seferleri sırasında ise şehri savunanlar Selçuklular’dı. (…) Kutalmışoğlu Süleyman Bey 1075’de İsfahan’daki Büyük Selçuklu İmparatorluğu’ndan oldukça bağımsız bir biçimde Anadolu’nun bu kısmını fethetmiş ve İznik’i başkent yapmıştı. Haçlı saldırıları dışında Kılıçarslan’ın uzun savaşı şehrin teslimini gerektirdi ama Haçlılara değil Bizanslılara geri verdi. Bu isabetli kararla da şehir yağmadan ve barbarların istilasından kurtuldu. (…)

Şehrin Türklerin eline tam geçişi, yeniden dönüşü Osman Gazi dönemini bekleyecektir. (…) Medreseleri ve mimarisiyle (…) hem de etraftaki bitki örtüsüyle bütünleşmesi bile Osmanlı’nın artık bir Akdeniz medeniyeti olarak ortaya çıktığını gösterir. (…)”

Böyle başlıyor Gökhan Özcan‘ın bugünkü Yeni Şafak’ta çıkan “Dünyamızın merkezi nerede?” başlıklı yazısı. Ve devamından sadece şu alıntılar:

“(…) ‘Ah, şu dünya ne kadar büyüktü; İsak’ın tohum ektiği şu minicik tarla ise herşeyin merkezi oluyordu’ diye yazmış Knut Hamsun, ‘Dünya nimeti’ kitabında.

(…) Yeni zamanlarda sözü fazlaca edilen diğer herşey gibi ‘doğal hayat’ da yaşantımız içinde kendisine kavramsal bir yer tayin ettiğimiz, muhtevasını neredeyse bütün bütüne kutsadığımız ama gerçek anlamda tecrübe etmediğimiz, etmekten giderek uzaklaştığımız dil eğlencesi lakırdılarımız arasında kendine fazlasıyla yer buluyor.(…) Bugün tabiat hakkında akıllara seza denebilecek büyüklükte sözlü ve görsel malzemeye, ucu bucağı olmayan zenginlikte bir malzemeye sahibiz. Buna karşılık tabiatı doğrudan, (…) ona tahakküm etmeye çalışmadan, bir parçası olmayı kabullenerek yaşayan pek az insan var. Dolayısıyla biz ‘doğal hayat’ lakırdılarını dilimizden düşürmezken, aslında uzanıp dokunmaya cesaret edemediğimiz bir ütopyadan, hayalî bir uzak ülkeden söz etmiş oluyoruz. (…)

Mihail Yuryeviç Lermantov’un ‘Zamanımızın Bir Kahramanı’ kitabından tefekküre şayan birkaç satır: ‘Tabiatın büyüklüğünün, güzelliğinin yarattığı duygu, basit kalplerde, bizim gibi, sözle olsun, yazıyla olsun, coşkuyla hikayeler anlatan kişilerin kalplerinde olduğundan çok daha güçlüdür.’

(…)“

Muhyiddin İbn Arabî‘nin (m.1165-1240) ünlü eserlerinden biri olan Fusûsu’l-Hikem‘i 1930 öncesi Türkçesine tercüme ve şerh eden merhum Ahmed Avni Konuk‘un (m.1868-1938) bu çalışmasını dört cilt olarak günümüz Türkçesiyle yayına hazırlayan Prof. Dr. Mustafa Tahralı ve merhum Dr. Selçuk Eraydın‘ın 2017 yılında yedinci baskısı yapılmış olan ikinci cildinden (s.64-65) yapacağım bazı alıntılar bu yazıyı oluşturacak. Alıntılarda bazı kelimelerin daha kolay anlaşılması için aynı anlama gelen karşılıkları verilecek. Yazının başlığı da ilk alıntıyı teşkil ediyor.

“İsimler ve ilâhî sıfatlar ise kadîm (öncesi olmayan) olan zât ile kâim (varlık bulan) ve onun aynıdır. Böylece sâbit hakikatler hakikat yönünden zâtın aynı olur. Zât ise bâkî, ezelî ve ebedîdir. Ve ona fenâ(yok olma) ve adem (yokluk) ârız olmadığı gibi varlığa getirme/var etme de söz konusu olmaz. Dolayısıyla sâbit hakikatlerin kabiliyetleri ilâhî isimlerin gerekleri olduğundan kılınmış/yaratılmış değildir. Oysa Hak Teâlâ hazretleri kabul edenleri ancak kabiliyetlerine göre icâd etti. Ve varlıkta ancak hakikatlerin verdikleri şey meydana geldi. Sâbit hakikatler ise ancak zâtlarının gerektirdiğini verdi. Ve zât bir şeyi ve onun zıddını gerektirmez. (…) Nitekim (s.a.v.) Efendimiz Hâdî isminin tam mazharı (zuhur yeri) olduğundan, ‘Beni gören beni görmüştür. Zira şeytan bana benzeyemez’ buyururlar. Çünkü şeytan Mudill isminin tam mazharı olduğundan bu ismin zıddı olan Hâdî ismini kabul edici değildir. (…) Yani Hak onların hepsine hidâyet etmeği ezelde dilemez ve ebedde dahi dilemez. (…) Şeyh (M.İ.Arabî) (r.a.) ‘Hiç diler mi?’ buyururlar. Yani ezelde cümlesinin hakikatleri hidâyeti talep etmediği halde, hiç onların hidâyetine ebedde ilâhî irade ilişir mi? Elbette ilişmez. Zira olmayacak bir şeydir ve muhaldir, demektir. (…)”