Prof. Dr. Süleyman Seyfi Öğün‘ün Yeni Şafak’ta çıkan ve bu yazının başlığı olarak bir cümlesini alıntıladığım “Siyâsetin ucuzlaşması” başlıklı ve 2 Ağustos 2021 tarihli yazısının birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“Siyâset târihsel olarak sıkı bir şekilde ‘akıl’ ile irtibatlandırılmış bir olgu olarak temâyüz etmiştir. (…)

(…) Siyâsetin merkezini oluşturan ve onun en müesses formu olan kadim devletlerin karşısında dâima bir kenar direnişi olduğunu biliyoruz. (…) Yoğun duygusallıklar içindeki kenar muhalefetlerin kendilerini çok defâ iktidar olarak addetmediklerini görebiliyoruz. İktidârın bizzât bir kirlenme olduğunu düşünenler zamân içinde mistik kapanmalara gitmiş, kelime ma’nâsıyla Râfızîliğin gereklerini yerine getirmişlerdir. (…) Ama mesele iktidârı isteyip istememekle alâkalıdır. Çok defa en keskin isyânların, iktidâr olmaktan ziyâde, iktidârdakileri ‘yola getirmek’ iddiasında olduklarını anlıyoruz. (…) Benim târihte en fazla merak ettiğim hususlardan birisi, Roma’yı kuşatan Spartaküs’ün o aralar aklından nelerin geçtiğidir. (…) Kendisi iktidâr olsa Roma’nın köleciliğe dayanan o kuvvetli kurumlarını dağıtıp yeni kurumlar mı oluşturacaktı? Yâhut, onlara teslim olup, eski efendileri köle, eski köleleri de efendi mi yapacaktı? İlki zor görünüyor. Diğeri ise sıfır toplamlı. (…)

Modern dünyâda yaşanan ve tesiri 19. Asır’da zirve yapan burjuva muhalefetlerin ise bundan esaslı bir farkı vardı. Burada gâye sâdece iktidarları tasfiye etmek değil, onu devralmak, ‘dönüştürmek’ ve ‘değiştirmek’ iddiasıydı. (…) Mes’ûliyet ahlâkî bir kod… Eşitlik ve özgürlük gibi parlak kavramların ana payandası… 16, 17 ve 18. Asırlar ne kadar aklın merkezde olduğu zamanlar ise, bir burjuva Asrı olan 19. Asır o kadar ‘duygu’ yüklü bir zamandır. (…) Genel denge, istikrar olarak bildiğimiz devirler hep kısa devre yaptı. (…)

Muhyiddin İbn Arabî‘nin (m.1165-1240) ünlü eserlerinden biri olan Fütûhât-ı Mekkiyye‘nin Prof.Dr. Ekrem Demirli çevirisi ile 12. cildinden bir bölümden (354. Bölüm/24. Sifir) yer yer bazı alıntılar sunmak suretiyle âlim(bilgi sâhibi), ilim(bilgi) ve bunlara bağlı davranış (amel) hakkında bilgi ve düşünce ufkumuzun etkilenmesi ve zenginleşmesi ümidi taşıyorum.

“İman bilginin verdiği kesinliği ve açıklığı vermediği sürece, iman değildir.” (s. 226)

“Hz. Peygamber zinakâr hakkındaki hadisinde şöyle der: ‘İman ondan çıkar, bir gölge gibi üzerinde durur.’ Bu konuda bizim bir hüsnü tahlilimiz vardır, şöyle ki: Zinakâr Allah’tan kendisine inecek bir belaya maruz kalmıştır. İman ise bir gölge gibi onun üzerinde kalmak suretiyle ondan çıkar. Gölge belanın -şayet inerse- kula ulaşmasını engeller.” (aynı s.)

“Dostum! Dikkatini çektiğimiz bu açıklamadan gâfil kalma! Allah âyetleri ancak haklarında bilgi gerçekleşsin diye ortaya koymuş ve artırmıştır. Allah bilir ki, bilgi olursa, amel onun ayrılmaz özelliği olacaktır.”(aynı s.)

“Hak kullarına beyan ettikten sonra, bir kısmına bilgi ihsan eder ve bu kısım kendilerine verilen bilgiye göre amel eder. Bir kısmını ise bilgiden mahrum bırakır; bu kısım dalâlete düşer ve hayrette kalır, kuşkuya, tereddüde kapılır ve çekimser kalır.” (s. 227)

“Hakikati bilen birinin zâhirde onu itiraf etmesi gerekmez, fakat içinden onu tasdik etmesi bilginin ayrılmaz özelliğidir. (…) Allah Teâlâ ‘Nefisleri ona kesin olarak inanmıştır.’ (Neml, 27/14) der. Yani onların âyet olduklarına inanmışlardır. Böylece gerçeği bilmişler ve bilgilerine göre de amel etmişlerdir. Bu amel bilginin nefse yerleşmesi demek olan kesin inançtır.” (aynı s.)

“(…) Ebleh ve taklitçi mü’min, kendi cehaletini cehennemlik âlimin üzerinde görür, ondan Allah’a sığınır, onun çirkinliğine şahit olur; Allah’ın cehennemlik âlimin bilgisini kendisine giydirerek verdiği nimeti nedeniyle de şükreder. Bu âlim ise cennetlik adama bakar, hasretine hasret katılır. (…) Çünkü cehennemlik âlimler şunu öğrenmiştir: Mü’min oldukları takdirde, câhil bile olsalar mutluluk diyârına intikal ettiklerinde, bilgisizlik elbisesi çıkartılıp bilgi elbisesi onlara giydirilecektir. Bu nedenle âkıbet hayır olduğu için, dünya hayatında bilgisiz olmayı önemsemezler. (…) Allah Teâlâ bu dünya yaratılışında bilenler için unutma özelliği yaratmıştır. (…)” (s. 231)

Dürretü’l-Fâhire ve Şerhlerinin Tercümeleri ile Varlık düşüncesine Dair incelemeleri kapsayan, Abdurrahman Acer ve Şamil Öçal’ın editörleri olduğu, Litera Yayıncılıktan çıkmış kitabın başlarında birkaç yerinden yapacağım alıntılamalardan oluşacak bu yazı.

“Câmî’nin yukarıda zikredilen nasihatlerinde vurguladığı bir husus da ilim tahsilinin onunla amel etmek maksadıyla bir şey ifade ettiğidir.” (s.16)

“Mevlânâ Abdurrahman Câmî, kitap mütâlâasını bırakıp sûfiyye yoluna teveccüh etmeyince (etmediği sürece -a.a.-) mütâlâadan ve resmî ilimleri tahsilden güzel bir iş ve ilim erbâbı olmaktan yüce bir makam bulunduğu hakkında bende bir yakîn hiç olmamış idi.” (s.17) (Abdurrahim Kâşgarî, Reşahât’tan)

“Abdurrahman Câmî’nin, bunca ilmi ve şöhretine ve hattâ servetine rağmen oturması-kalkması, yemesi-içmesi ve kıyafetleri açısından sıradan ve sâde yaşamayı seven bir karaktere, konuşmadığı takdirde bir mecliste kesinlikle diğerlerinden ayırt edilemeyen bir tevazu ve mahviyete sâhip olduğu nakledilmiştir. (s.22)

“Ehl-i keşfe (sûfîler) göre nazar ehlinin (teoristler) sahip olduğu bilgiler ya vehimdir ya da vehim gücünün tasarrufuyla karışmış bir halde bulunur. Burhanî (delille ilgili) metod mensupları olan filozoflar ise ‘perdenin gerisinde bulunan’ bilgiye ulaşmaya çalışırlar. Oysa keşf ehli Hakk’ın ve hakikatin bilgisini doğrudan, vasıtasız olarak elde ederler ve hakikatleri ayan beyan müşahede etme gücüne sahiptirler. Keşf mertebesi ve makamına erişmeden, bir kimsenin sadece teorik bir güçle (nazarî güç) hakikatlere ulaşması mümkün değildir. Mesela teorik aklın, ölümden sonra dirilme, âhiret hâlleri gibi hakikatlere kendi başına erişmesi beklenemez. Çünkü akıl ile vuku bulan şey arasında ilmî formlar engel olarak bulunur. Eşyayı (‘şey’in çoğulu), görünümlerinden ve aklın algıladığı biçimden sıyırdığımız zaman onun hakikatinin çokluğun boyasıyla boyanmamış ve sadece vahdet (birlik) ile sıfatlanmış bir halde bulunduğuna şahitlik ederiz. Ancak Allah’ın ilmi ile bağ kurabilecek hale geldiğimizde gerçekte birlik olan bu hakikatlere ulaşmamız mümkün olur.” (s.34)