” (…) Cenâb-ı Efdalü’d-Din Hakanî ne güzel buyurur. Rübâî tercüme ve izahı: Hikmet âleminde bizim varlığımızdan garaz, esmânın (isimlerin) mâlik oldukları kemâlin izhârıdır. İlâhî, Senin isimlerin eşyânın (şeylerin) varlığını gerektirir; fakat sen zâtın itibariyle o isimlerden ganîsin; ve onların kemâllerinin zuhuruna ihtiyacın yoktur. Sen ancak onları gizlilik örtüsünde sıkıldıkları için, sırf haklarında bir rahmet olmak üzere varlık feyizlendirmesi var edip izhâr eylersin.

Şu halde hudûs (sonradan olma), yeni şeylerin hepsine nisbeten geneldir. Ancak yukarıda açıklandığı üzere ‘sebep’ hudûstan daha geneldir. Şu halde âlemin hudûsu için ‘sebeb’in sâbit olması, âlemin Allah’dan hudûsundan daha umumîdir. (…) Dolayısıyla her iki şıkta da ‘hâdis’ ‘sebeb’in altına dahil olmuş olur. (…) İşte görünüyor ki, birtakım kıyaslar düzenlenerek kazanılan anlamların bulunmasında da üçlemenin hükmü görünür oluyor. Bundan dolayı ister Hak tarafından, ister halk tarafından olsun kevnin (olmanın) aslı üçlemedir.

“Platon, Aristoteles, Ebû’l-Hüzeyl el-Allâf, Ebu Hâşim-el-Cübbâî, Fârabi, Cuveyni ve İbn Sîna gibi metafizikçi düşünürler kadim çağlardan beri insanın en açık ve en kesin bilgisinin ‘varlık’ bilgisi olduğunu söyleyegelmişlerdir. Öylesine çeşitlidir ki varlık bilgisi! Bütün hallerimiz varlık bilgisinin türevleri veya varlık hallerinin özel birer tahakkuklarıdır. Sadece bu âlemin bir parçası olarak bulunduğumuzu idrak etmek varlık bilgimizin temelini oluşturur. Apaçık olduğu söylenen de bu var oluş idrakidir.” (s.95)

“Hayatı yaşamak, aynı zamanda bu hayat için biçilen süreyi tüketmek demektir. Kendi kendisini tüketerek var olan bir ömür sürüyoruz.” (s.95)

“Var olmak bir eyleme hali midir yoksa bir bilme ve idrak hali midir? Neyi eylediğimizde yahut neyi idrak ettiğimizde var oluruz?

“Evet, yaşadığımız ölçüde muhtacız ama muhtaç olduğumuz ölçüde yaşamıyoruz.” (s.97)

“Hayatın vüs’atı ile muhtaçlığın vüsatını ayrıştırmak, bilince sunulmuş bir armağan olsa gerek. (…) Bu bağlamda içinde yaşadığımız dünyanın bir olgusu olarak hayatın anlamını bulması ile insanın anlamını bulması farklı şeylerdir.” (s.97)

“Doğrusu, ihtiyacın dünyevî arzuların ötesine uzandığını kavramak ve insanın anlamını keşfetmek huzursuz edicidir ama bu kavrayış ve keşfin peşinden gitmek sadece huzursuz etmekle kalmaz, dünyevî ihtiyaç ve tatminlerin inşa ettiği benliği yıkma cesareti ve azmini gerektirir.” (s.98)

“(…) Dolayısıyla var olmak bilmek ve eylemek demektir. Neyi biliyor ve eyliyorsak o kadar var olabiliriz. Bilgi ve farkındalık arttıkça muhtaçlık ve varlık da anlam değiştirir. Biz bu anlamı eyleme bir değer olarak katabildigimiz ölçüde insanın imkânları bakımından var oluşun sahici hallerine mazhar olabiliriz.” (s.99)

İsmet Özel‘in İstiklâl Marşı Derneği internet portali İsmet Özel Köşesi’nde “ALIN TERİ GÖZ NURU” üst-başlığı altında çıkan “HAVALI MI, HAVASIZ MI? SULU MU, SUSUZ MU?” başlıklı, 24 Recep 1443 (25 Şubat 2022) tarihli yazısının (http://www.istiklalmarsidernegi.org.tr/IsmetOzel?Id=111&KatId=7) birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar (bunlardan ilki yazının üçüncü paragrafından yaptığım bir alıntılamayla bu yazının başlığını teşkil etti) bu yazıyı oluşturacak.

(…) Hiçbir akıl ne havalı, ne de havasız tarihten konuşma tarzına uygun yaratılmıştır. Sulu veya susuz tarih de aklın kabul edeceği şeyler değil.

(…) Türkler pazar ekonomisinin doğuşunda değil, sadece kapitalizmin idame etmesine yarayan mekanizmaların belirginleşip hız kazanmasında rol oynadılar. Dikkat ettiyseniz gerçek olmayan bir şeyi gerçekmiş gibi ifade ettim: Pazar ekonomisini kapitalizmle eşanlamlı saydım. Oysa kapitalist olmayan bir toplumda da pazar ekonomisi yaşayabilir. Bir topluma kapitalist dememiz için birikmiş ve mümkün olduğu kadar az elde tutulan sermayenin bütün kamu hayatını biçimlendiriyor olması gerek. (…)

“Hakk’ın zatî mutlaklığını hiçbir isim, resim, hüküm belirleyemez veya hiçbir vasıf onu sınırlayamaz. O, görme (şuhud) ile kavranamaz, akledilemez ve belirli bir duruma münhasır (mahsus olan) değildir. (…) Gerçi Allah’ın kendisini bildiği tarzda O’nu bilmenin imkansızlığını anlamanın başka bir yolu daha vardır; bu yol daha kâmil, daha açık ve tamamdır. Bizler Allah’ın ikram ve minneti ile o yolu müşahede ve zevk ederek öğrendik. Fakat bu yol açıklanması ve yazılması yasak şeylerdendir; bunun açıklanabilecek son noktası, zikredilen bu işaretten ibarettir. Bununla beraber, sahibi için gerçekleşen zevk, marifet ve müşahede, bu zevk ve makamın ilahi isimlerden herhangi birisinin mertebesine dayanması açısından gerçekleşir. Bu isim, makam sahibinin kıblesi ve özellikle ismin isimlendirilenin aynı olduğu hükmü verilen cihetten olmak üzere onun Hakk’ı marifetinin nihayetidir. Nitekim bu meseleyi çeşitli vesilelerle belirtmiştik. Fakat bunlar nispî nihayetlerdir; çünkü başlangıçlar ve gayeler nispî kemâllerin alâmetleridir. Gerçek kemâl’e (çokluğun birliği ve ilk taayyün sahibine mahsustur) göre durum bundan farklıdır. Allah Teâlâ’nın en kâmil kuluna hitap eden şu âyetinde bu gerçek kemâle işaret vardır: ‘Varış ancak Rabbinedir.’(Çünkü onun rabbi /rabb-i has ilk taayyün ve zâtî-hakiki vahdettir. Her çeşit itibarları ortadan kaldıran ahadiyet ve bütün itibarları ispat eden vahidiyetin bu vahdete nispetleri eşittir. Bu vahdet ahadiyet ve vahidiyetin menşeidir. Bundan dolayı bu vahdet rububiyetin kendisine izafe edildiği ilahi isimlerin aslı, bu isimlerin menşei ve nihai mertebeleridir.) Allah Teâlâ bu âyete başka- bir gizli sırrı daha eklemiştir; bu sır âyette ‘Senin varış yerin Rabbinedir’ denilmemesidir; aksine âyette mutlak rububiyetten olan gayesine dikkat çekilmiştir, bu da gayelerin gayesidir. (…) Hz.Peygamber burada değindiğimiz meseleye bir münacatında işaret etmiştir, şöyle buyurmuştur: ‘Allah’ım! Azabından rızana, cezandan affına sığınıyorum. Senden yine Sana sığınıyorum. Ben senin övgünü ifade edemem, Sen kendini övdüğün gibisin.’ Bunun anlamı, Sendeki her şeye ulaşamam, demektir.

“Günah işleyince ümidin azalması amele güvenmenin alâmetlerindendir.” (s.13)

“Allah’ın kefil olduğu şeyle uğraşıp senden istediği şeyde kusur işlemen basiretinin kapalı olduğunun delilidir.” (s.16

“Bana dua edin icabet edeyim” (Mü’min, 40/60) (s.17)

“Kendisiyle tefekkür meydanına girilen uzlet kadar hiçbir şey kalbe fayda vermez.” (s.22)

“Her şeyi ortaya çıkaran O iken bir şeyin O’nu perdelemesi nasıl tasavvur edilebilir?” (s.25)

“Amelleri boş vakitlere havale etmen nefsinin bilgisizliğindendir.” (s.30)

“Alıp verdiğin hiçbir nefes yoktur ki o nefeste Allah’ın sende gerçekleştirdiği bir kaderi olmasın.” (s.34)