Çağdaş Küreselleştirilen İngiliz-Yahudi Medeniyeti ”

İki başlıklı, merhûm Ş. Teoman Duralı‘nın (d.1947-v.2021) dergâh yayınlarından çıkmış (Birinci Baskı: Kasım 2000) kitabının birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“(…) Çalışmanın hem taşıdığı savın mâhiyetini hem de ele aldığı sorunlar ile konuların anlam bütünlüğünü daha sağınca yansıtacağını düşündüğümüz “Çağdaş Küresel Medeniyet” adını kitaba üst başlık olarak uygun görüyoruz. Üst başlığın yanı sıra, “Çağdaş Küresel Medeniyet“in konuca işlenişi ve bunun tabiî sonucu olarak bölümler ile alt bölümlerin başlıkları da “…Çağdaş İngiliz-Yahudî Medeniyeti“nkisinden farklıdır. Her şeyden önce, “Çağdaş Küresel Medeniyet“te öne sürülüp savunulan savın arka planı ile gerekçelerini oluşturan tarihe ilişkin tesbitler ile açıklamalar, “…Çağdaş İngiliz-Yahudî Medeniyeti“nde yer alanlara oranla bir hayli fazladır. Tabii, şurası da var ki, anılan iki kitabın ana fikri yahut savı birdir, aynıdır. İmdi, aynılık ile farklılık hususlarını gözönüne aldığımızda, “Çağdaş Küresel Medeniyet” in, “…Çağdaş Cihanşumûl İngiliz- Yahudî Medeniyeti” kitabının artık yalnızca, gerek tâlî savları güçlendirilmiş gerekse konuca çeşitlendirilmiş devâmı olduğunu görürüz.” (Çalışmanın Mâhiyeti Hakkında başlıklı bölümden. s.15)

Muhyiddin İbn Arabî‘nin en ünlü iki eserinden biri olan Fütûhât-ı Mekkiyye‘nin Prof.Dr. Ekrem Demirli Çevirisi ile Litera Yayıncılık’tan 2008’de yayınlanmış 8. Cild’inin başlarından birkaç yerden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

” ‘Siz Allah’a muhtaçsınız‘ (Fâtır, 35/15) ayetinde Hak, muhtaç olduğumuz ‘her şey’ adıyla bizim için kendisini isimlendirdi. Bunun nedeni, başkasına muhtaç olunmasına karşı duyduğu gayret ve kıskançlıktır. Öyleyse yoksul, (Allah’ın kendisini isimlendirdiği) ‘her şey’e muhtaç iken hiçbir şeyin muhtaç olmadığı kişidir. Böyle biri, muhakkiklere göre, sırf kuldur. Onun varlık şeyliğindeki hali yokluk şeyliğindeki haliyle birdir. Bu, amansız bir hastalığa karşı yegâne çaredir. Allah şöyle der: ‘Seni bir şey değilken yarattı.’ (Meryem, 19/9) Bu, (tüm âlemi ilgilendiren) genel yargı içindeki (özel) bir yargıdır. ‘Daha önce insan bir şey değil iken yarattığımızı hatırlamaz mı?’ (Meryem, 19/67) Burada ise mertebenin üstünlüğüne dikkat çekilir. ‘İnsan üzerinde zamandan bir kısım geçmiş midir, o zikredilen bir şey değil iken?’ (el-İnsan, 76/1) Bununla birlikte onun aynî varlığı vardı, çünkü dehr zamanı, onun üzerinden geçmiştir. Öyleyse yoksunluk, ihtiyacı belirlemeksizin, zâtî yoksunluk demektir. Belirlememenin nedeni, kendisine en uygunu bilmemektir. Allah’ın isimlerinden biri de el-Mani’dir. Allah her şeye yaratılışını vermiştir. Öyle ki, bizde yarattığı amaca da yaratılışını Allah vermiştir. Dolayısıyla biz daima bir amaç taşırız. Allah ise ancak bir maslahat nedeniyle (amacımıza ulaşmayı) engeller. Nitekim bir topluluğa da daha çok günah işlesinler diye mühlet verir. Allah onlara günah (yapma imkânı) verdiği gibi günaha da yaratılılışını veren Allah’tır. Dolayısıyla Hakk’ın nimetlendirmesi sınırlanmaz. (…)” (s.15)

Muhyiddin İbnu’l Arabî‘in ünlü eseri FUSÛSU’L-HİKEM’inin Türkçe’ye çevrilmiş ve şerh edilmiş (Tercüme ve Şerh: Ahmed Avni Konuk) hâlinden günümüz Türkçesiyle Prof.Dr. Mustafa Tahralı ve merhum Dr. Selçuk Eraydın tarafından yayına hazırlanmış ve M.Ü. İlahiyat Fak. Vakfı Yayınları’ndan (İFAV) 6.Basımı Nisan 2017’de gerçekleşmiş III. Cild’inin birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar (bunlardan ilki, Şuaybî Kelimede İçkin Olan “Kalbî Hikmet” Beyânında olan Fass’ın ilk cümlesinde geçen ve bu yazının başlığını teşkil eden alıntı cümledir)

O cümlenin devamı şöyledir: “ve bedenin i’tidâl sebebi ve nefsin adalet sebebidir; ve feyz kalbden gelip sûret taraflarına yayılır ve organların hepsine eşit olarak dağılır; ve sûret kalb ile beka (sebat) bulur; ve rûhânî ve nefsânî güçlerin/kuvvetlerin toplandığı yerdir; ve zâhir (görünür) ile bâtın(gizli) arasında berzahtır; dalları ve sonuçları çoktur; ve ‘Allah’ câmî (toplayıcı) ismine benzeyicidir. Nitekim Hakîm Senâî hazretleri Zâdü’s-Sâlikîn’de buyururlar. Beytin tercümesi: “Yakînen bil ki, cemin sihirli kadehi dedikleri senin kalbindir. Sevincin ve gamın istikrar bulduğu yer senin kalbindir. Eğer cihânı görmek temennîsinde isen, her şeyi o kalb içinde görmek mümkündür. Baş gözü unsûrî kalıbı görür; sır olan şeyi ancak kalb gözü görür. Evvelâ kalb gözünü aç, daha sonra her şeyi temâşâ et!” (s.1)

2 aylık düşünce dergisi olan Teklif’te (Temmuz 2023 / Sayı 10) Enis Doko‘nun bir yazısının başlığı bu. O yazının birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar bu yazıyı oluşturacak.

“Bilimlerin çoğu nedenselliği kullanarak evreni tarif etmeye çalışırken, fizik genellikle soyut ve matematiksel yasalarla evreni tarif eder. Elbette fizikte de nedensellik önemlidir ama doğa yasalarına göre ikincildir.” (s.132)

Muhyiddin İbnu’l-Arabî‘nin ünlü eserlerinden biri olan bu eserin Ahmed Avni Konuk tercüme ve şerhi Prof.Dr. Mustafa Tahralı ve merhum Dr. Selçuk Eraydın tarafından yayına hazırlanmış ve İFAV (M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları) Yayını (7. Basım Nisan 2017) olarak çıkmıştır. Dört cilt olarak yayınlanan bu eserin II. cild’inin birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“Allah herşeyi yani bütün varlıkları hem ilmiyle hem de varlığıyla kuşatmıştır.” (Nisâ, 4/126) Şu halde herhangi bir varlığın Hakk’ın varlığı hâricinde müstakil bir varlığı yoktur. Eğer O’nun varlığı hâricinde herhangi bir şey olabilseydi, O’nun sonsuz olan varlığına bir had ve hudut çizilmiş olurdu ki, ‘mutlak varlık’ hakkında bunun tasavvur edilmesi mümkün değildir.” (s.37)