Abdülkerîm el-Cîlî‘nin İNSÂN-I KÂMİL isimli eseri (Mütercim: Abdülaziz Mecdi Tolun, Yayına Hazırlayanlar: merhûm Yrd. Doç. Dr. Selçuk Eraydın, şimdi Prof. Dr. durumunda Ekrem Demirli ve Abdullah Kartal; İZ Yayıncılık, 4. baskı, 2015)

“Evvelâ Cenâb-ı Hakk’ın esmâsından (esmâ, ismin çoğulu) bahs edeceğiz. Çünkü Cenâb-ı Hakk’a delâlet eden, esmâdır. İlâhî isimlerden sonra ilâhî sıfatlardan söz edeceğiz. İlâhî sıfatlarda Zâtın kemâli çeşitlenen ve Hakk’ın aynalarından evvelâ görünür olan ilâhî sıfatlardır. Sıfatlardan sonra zuhurda ancak Zât vardır. Şu îzâha göre ilâhî sıfatlar mertebesi, ilâhî isimler mertebesinden daha üstündür.”

Çevirenleri Cüneyd KÖKSAL, Ethem CEBECİOĞLU, İsmail TAŞPINAR, Kemal KAHRAMAN , Nebi MEHDİYEV, Nurullah KOLTAŞ, Zeynep ÖZBEK olan ve insan yayınları‘ndan çıkmış (birinci Baskı, 2007) bu hacimli eserden yapacağım alıntılamalar bu yazıyı oluşturacak.

” (…) İşte şimdiye kadar telif ettiğim dağınık makalelerin Türkçesi bu kitapta toplanmış oluyor. (…) Seneler boyunca yazdığım makaleleri bir araya getirilmiş kitap halinde görmek -o da Türkçe olarak- benim için gerçek bir sevinç kaynağıdır. (…) Gayret bizden; Tevfik Allah’tan.

Hamid Algar ‘Id Mîlâdü’n-Nebî, 1427 / 15 Nisan 2006 (ÖNSÖZ’den)

FUSÛSU’L HİKEM TERCÜME VE ŞERHİ-IV’den alıntılar oluşturacak bu yazıyı.

“Her şeyin ezelî istidâdı ne ise, bu rahmetin inmesinde îmân ve hidâyet, ni’met, zevk ve rahatlık gibi tabiata uygun gelen; ve küfür (inkâr), dalâlet, nıkmet (belâ) ve elem, rahatsızlık gibi tabiata uymayan bir takım hâller o şeye erişir. Şu halde ilâhî rahmet sırf varlık verdiği için, uygun olsun, uygun olmayan olsun hepsine yetti. Halkın istidâdına vâbestedir âsâr-ı feyz Ebr-i nîsândan sedef dürdâne, ef’î semm kapar

257. “Allah iman edenlerin velîsidir (görüp gözetleyicisidir/hâmisidir/yardımcısıdır/zahî-ridir); onları karanlıktan nûra çıkarır. Küfre sapanlara gelince, onların velileri de putlarıdır; kendilerini nurdan karanlıklara çıkarırlar. İşte bunlar Ehl-i cehennem ki orada ebediyyen kalacaklar.” 258. “Bakmaz mısın o kimsenin hâline ki Allah kendisine hükümdarlık verdiği için İbrahim ile mabudu hakkında mücadeleye (münakaşaya) kalktı! Hani, İbrahim ona ‘Benim mabudum O Kâdir-i Kayyûm ki diriltir ve öldürür‘ deyince, ‘Ben de öldürür ve diriltirim‘ demişti. İbrahim ‘Allah güneşi maşrıktan getiriyor, haydi sen de onu mağribden getir!‘ der demez o iman etmeyen herif donakaldı. Allah nefsine zulmedenleri doğru yola çıkarmaz.” 259. Yahut o kimsenin başından geçenin benzerini gördün mü ki: altı üstüne gelmiş yatan, ıpıssız bir şehre uğramıştı da, ‘Ölmüş gitmişken, bunu Allah nasıl diriltecek?‘ demişti. Bunun üzerine Allah yüz sene müddetle kendisini öldürdü, sonra dirilterek ‘Ne kadar kaldın?‘ diye sordu. ‘Bir gün, yahut bir günden de eksik kaldım‘ dedi. Allah buyurdu ki: ‘Öyle değil, yüz sene kaldın. Bak yiyeceğine, bak içeceğine, henüz bozulmamış. Bak merkebine… Bunlar hep senin insanlara karşı kudretimizin canlı âyeti olman içindir. Bak kemiklere ki onları birbirleri üzerine nasıl kaldırıyoruz, sonra da nasıl onlara et giydiriyoruz!‘ Artık bu sûretle hak kendine âşikâr olunca ‘Allah’ın her şeye kâdir olduğunu şimdi biliyorum‘ dedi.” (MAHYA Yayınları 10, Yayına Hazırlayanlar: Recep Şentürk-Âsım Cüneyd Köksal; Tashih ve Son Okuma: M. Ertuğrul Düzdağ)

Merhûm Şaban Teoman Duralı‘nın ÇAĞDAŞ KÜRESEL MEDENİYET Anlamı/Gelişimi/Konumu Çağdaş Küreselleştirilen İngiliz-Yahudî Medeniyeti isimli kitabının (dergâh yayınları :209 Çağdaş Türk düşüncesi :30 Birinci Baskı: Kasım 2000) birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“1996’da basılmış olan “Yeniçağ Dindışı Avrupa Medeniyetinden Çağdaş Cihânşumûl İngiliz-Medeniyetine” başlıklı kitabımızın adı, hem uzun hem de çalışmada bildirilmek isteneni yetesiye anlaşılır kılmamış olduğu gelen eleştirilerden ortaya çıkmıştır. Çalışmanın hem taşıdığı savın mâhiyetini hem de ele aldığı sorunlar ile konuların anlam bütünlüğünü daha sağınca yansıtacağını düşündüğümüz “Çağdaş Küresel Medeniyet” adını kitaba üst başlık olarak uygun görüyoruz. (…) İmdi, aynılık ile farklılık hususlarını göz önüne aldığımızda, “Çağdaş Küresel Medeniyet‘in, selefi “… Çağdaş Cihânşumûl İngiliz-Yahudî Medeniyeti” kitabının artık yalnızca ‘gözden geçirilmiş ikinci baskı’sı olmayıp onun, gerek tâlî savları güçlendirilmiş gerekse konuca çeşitlendirilmiş devâmı olduğunu görürüz.” (ÇALIŞMANIN MAHİYETİ HAKKINDA başlıklı bölümden)

” a) Tarihte ilk defa yeryüzünün dörtbir yanında hayatı etkileyip belirleyen bir medeniyet olayıyla karşı karşıyayız; hattâ, iç içeyiz, demek daha yerinde olur. Bu medeniyeti öz tabiatına uygun tarzda adlandırmamışlığımız, genelde, dünya çapında, öncelikle de, Türkiyede ona ilişkin açık bir fikrimizin oluşmamasına yol açmaktadır. Kâh Batı, kâh Avrupa… zaman zaman da çağdaş diyoruz. Bunlardan ‘Batı’, yön belirtir; ‘Avrupa’, coğrafyaya; ‘çağdaş’ ise tarihe ilişkin sözlerdir. Hâlbuki bizim burada gereksediğimiz, medeniyete alem (işaret) olacak deyimdir. b) Tarihin önde gelen medeniyetlerinin yer almış olduğu vâsiî mekân Avrasya anakarasıdır. Afrika ile Amerikanın tersine, Asya ile Avrupa, coğrafî bakımdan birbirlerinden bağımsız kıtalarmış görünümünü sunmazlar. Birbirlerinden, sadece, sînelerinde teşekkül etmiş ve tarihe damgasını basmış medeniyetlerden türemiş beşerî ilişkiler yumağı ile zihniyetlerin derin farklılıklarından ötürü ayrılmışlardır. (…) Şu son andığımız mahalden peyderpey Mesopotamya, Mısır, Doğu Akdeniz -Fenike, Filistin ile İsrail-, Hırıstıyan ile İslâm ve nihayet Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyetleri çıkıp serpilmişlerdir. 1400lerin sonlarından itibâren Hırıstıyan medeniyetinden türeyen, 1600lerin ikinci yarısından sonra ona yeğinlikle karşı çıkarak biçimlenmeğe koyulan Yeniçağ dindışı Batı Avrupa medeniyeti, kendi devâmı sayılabilecek birini de bi’l-kuvve (potansiyel olarak) bağrında taşımaktaydı.

Avrasyanın doğu yakasındaki Doğu medeniyetleri pek uzun soluklu olmuşlardır. Batıdakilere gelince; bunlar, Doğululara oranla daha kısa ömürlüdürler. İlkçağ Mesopotamya, Mısır ile Doğu Akdeniz medeniyetlerinden itibâren, çeşitlilik öylesine artmıştır ki, birbirleri ardı sıra oluşan medeniyetlerin benzerliklerinden ziyâde zıtlıklar ortaya çıkmıştır.