varlık Posts

“Salih hayat iz bırakmaz.”

15 04 , 2021 Yorum yapılmamış
 

İsmet Özel‘in İstiklâl Marşı Derneği internet portali İsmet Özel Köşesinde “İslâmla Damgalanmış Varoluş” üst-başlığı altında çıkan “Keskin Sirke Küpüne Zarar” başlıklı ve 4 Ramazan 1442(16 Nisan 2021 tarihli yazısının (http://istiklalmarsidernegi.org.tr/IsmetOzel?Id=68&KatId=3) birkaç yerinden yapacağım alıntılamalardan ibaret olacak bu yazı. Alıntılanan cümlelerden biri bu yazının da başlığını teşkil etti.

“(…) Her yaşımda haddimi bilmeğe özen gösterdiğimi ve taşkınlığın bir mümessili olmadığımı biliyorum. Kibir insan şahsiyetinin en azılı düşmanıdır.  (…)

(…) İnsan olmak insanın kendini tabiî olmaktan uzak tutmasıyla başlar.  (…)
 Buradan varlık karşısında gösterdiğimiz hassasiyetin insan oluşumuzun gereği olduğu hükmüne varırız. İnsandan gayrısından bu hassasiyet beklenmez.

(…) Yaşadığımız toprakların İslamlaşması tarihin bir gerekliliği olarak doğmasaydı Türkler bir vatan sahibi olamayacaklardı. (…)

Tamamını Oku…

Fusûsu’l-Hikem’den Âdem ve Havvâ hakîkati hakkında bilgi

14 03 , 2021 Yorum yapılmamış
 

Müellifinin Muhyiddin İbn Arabî (m. 1165-1240) olduğu, tercüme ve şerhinin Ahmed Avni Konuk (m. 1868-1938) tarafından yapıldığı (m.1915-1928), yayına hazırlama işini ise Prof.Dr. Mustafa Tahralı ve merhum Dr. Selçuk Eraydın‘ın gerçekleştirdiği bilinen Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi-I adlı eserden başlıkta belirtilen konuda bu yazıda bilgi sunulacaktır.

(S.a.v.) Efendimiz’e ‘Ebu’l- Ervâh’ (ruhların babası) da denildiği belirtilmekte, bu rûhun tüm aklın sûreti (hakîkî Âdem) olduğu ifade edilmekte, ‘Varlık’ın tüm aklın sağ tarafı ve ‘imkân’ın sol tarafı olduğu bilgisi verilmektedir. Havvâ’nın tüm nefsin sûreti olduğu, ilk aklın sol kaburga kemiğinden oluştuğu belirtilmektedir. “Ve bu muhtelif taayyünlerin (belirmelerin) meydana gelmesi ve çeşit çeşit sûretlerin doğuşu tüm akıl ile tüm nefsin izdivacından hâsıl oldu.” denilerek, Hak Teâlâ hazretlerinin (meâlen) şu buyruğuna yer verilmekte: “Ey insanlar, sizi bir tek candan yaratan, ondan da yine onun zevcesini varlığa getiren ve ikisinden bir çok erkekler ve kadınlar türeten Rabbiniz(e karşı gelmek) ten sakının. Kendisi(nin adını öne sürmek suretiy)le birbirinize dileklerde bulunduğunuz Allahdan ve akrabalık (bağlarını kopartmak)tan sakının. Çünkü Allah sizin üzerinizde tam bir gözeticidir.” (Nisâ, 4/1) Ve bu belirlenmeler içinde pek çok etkin(erkekler) ve edilgin(kadınlar) sûretlerin zuhûra geldiği ifade ediliyor. Bu insan fertlerinin hepsinin en mükemmel şekilde zâhir (görünür) olduğu belirtiliyor. “O halde insan fertlerinin ebeveyni hakîkî Âdem olan ‘tüm akıl’ ile, hakîkî Havvâ olan ‘tüm nefs’ dir. Bunlar zât cennetinde, yani uluhiyyet mertebesinde perdeli idiler. Kur’ân ki, isimlerin ve sıfatların tümünü toplayan zâttır; ve bu belirlenmeler ki, ulûhiyyet zâtının varlığında hayâller ve rüyâdan ibarettir; ve bu çokluklar ile hayâlî belirlenmeler ki, çekirdeğin içindeki ağaç gibi dal-budak salıverip, esfel-i safilîne (aşağıların en aşağısı) doğru uzamıştır ve zât mertebesinden uzaktır; işte bu şecere(ağaç) Kur’ân’da zikredilen la’netlenmiş ve dışlanmış ağaçtır. Ve onun meyvesi ve tanesi tabiî zulmettir (karanlık).”

“Böylece tüm akıl ve tüm nefs bu meyve ve taneye yakın olmadıkça ‘ihbutû’ (İniniz!) (Bakara, 2/36-38) emriyle zât cennetinden sûretler ve belirlenmeler alemine inmediler. Ve onların bu yasaklanmış ağaca yaklaşmaları vehmin şeytanının tüm nefse ve tüm nefsin de tüm akla galebesi ile vâki oldu ki, bu kesâfet âleminde onların zürriyetleri olan âdem fertleri de her an hayâlî çokluklara ve Kur’an’daki la’netlenmiş ağaca imrenmişlerdir. Hak Teâlâ hazretleri bu hakîkate işâreten Kur’ân-ı Kerîm’inde (ma’nâ olarak): “Ey Habîb-i zî-şânım! zikr et şu vakti ki biz sana dedik; muhakkak senin Rabbin insanları uluhiyyet zâtı ile kuşatandır”; yani onların hakîkî varlıkları yoktur; hattâ cümlesi isimlerimin gölgelerinden ibârettir. Gölgeler ise hayâldir. “Ve bizim sana gösterdiğimiz rüya ve Kur’anda olan la’netlenmiş ağaç insanlara fitnedir” ; yani sana gösterdiğimiz zuhurlar çokluğu rüyadır. (İsrâ, 17/60) Nitekim sen de bu hakikati anladın ki, bu âyetdeki ‘hitab kâfı’ tüm hakikatleri ve nisbetleri toplayan muhammedî taayyündür (belirme). Bu rü’yet (görme) niteliği gören ve görülen ister; bunlar ise çokluktur. Ve bu çokluk zâtta var olan la’netlenmiş ağaçtır.

Tamamını Oku…

Fütûhât-ı Mekkiyye’den bir bölüm : Rağbet

19 12 , 2020 Yorum yapılmamış
 

Muhyiddin İbn Arabî’nin (1165- 1240) en ünlü iki eserinden biri olan Fütûhât-ı Mekkiyye’nin Ekrem Demirli tarafından yapılmış ve Litera Yayıncılıktan 2008’de çıkmış Türkçe çevirisinin 9. cildinin İki Yüz Otuz Üçüncü Bölümünü oluşturan Rağbet bahsinden bazı alıntılar sunacağım.

“Sûfilerin terimlerinde rağbet, üç tarzda kullanılır: Birincisi, mahalli nefs, konusu ise sevap olan rağbettir. İkincisinin ise mahalli kalp, konusu hakikattir. Üçüncüsü, mahalli sır, konusu hak olan kısımdır.

Nefs kaynaklı rağbet sadece sıradan insanlarda bulunabilir. Allah ehlinden kamillerde ise, insanın Allah’ın kendisini üzerinde yarattığı doğal, ruhanî ve ilahî bir takım durumların toplamı olması yönünden bulunabilir. (…) Dolayısıyla rağbetin şeklinde kamil ve sıradan insan ortak iken her biri, kendisini rağbete iten sebeple diğerinden ayrılır. Söz gelişi kıyamet günündeki büyük korkuda en üstün insanlar olan peygamberler ile günahkâr ve asilerden oluşan sıradan insanlar ortaktır. Fakat peygamberler kendileri adına değil, ümmetleri adına korkarlar. Bunlar korkuda ortaktır, korkuyu gerektiren sebepte birbirinden ayrılırlar. (…) Örnek olarak, yaşadıkları hadisede, Selman Farisi ile Allah yolunda kardeşi Ebu’d-Derda’yı verebiliriz. Hz. Peygamber ise Selman’ı doğru bulmuştu, çünkü o her bir hakikate hakkını vermekteydi. (…) Ebu’d-Derda ise, seçilmiş biri olsa dahi, kendisine karşı zalim idi. Oruç tutuyor, bozmuyordu; namaza kalkıyor, uyumuyordu.

Tamamını Oku…

“Âlem : Mutlak bilgi ve kudretin bir tafsili”

09 12 , 2020 Yorum yapılmamış
 

Ömer Türker‘in Evrim Teorisi ve onun sorunları konusundaki yazı dizisi CİNS adlı aylık derginin Aralık 2020 sayısında çıkan “Tasavvuf Geleneğinin Açıklaması” başlıklı yazısıyla devam ediyor. Bu yazının şu son iki cümlesinden anlaşılıyor ki, bu yazı söz konusu dizinin son yazısı değil gibi: “(…) Evrim teorisinin bu denli gürültü koparmasının ana nedenlerinden biri, insanın oluşum sürecine, tarihine ve anlamına ilişkin açıklamalardır. İşin bu kısmını vuzuha kavuşturmak için Âdem-Havva kıssasının İslam bilimleri tarihindeki tefsirlerine girmemiz ve insanlığın tarihi hakkındaki kanaatlerin dakik bir incelemesini yapmamız gerekmektedir.”

İslam düşüncesi ve felsefesi alanında seçkin bir akademisyen ve entelektüel olarak tanıdığım yazarın başlığını belirttiğim yazısından yer yer yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

Yazarın daha ilk paragrafta vurguladığı husus, “mutasavvıfların asıl iddiasının varlık düşüncesi ve âlem tasavvurunda (ontoloji ve kozmoloji) olduğu gerçeğidir. Yazarın daha önce İslam düşünce geleneklerini anlattığı yazılarda özetlediğini belirttiği bu tasavvura göre bir buğday tohumunun filizlenme olayını tahlille başlıyor yazı.

“Bir buğday tohumu, diğer bütün mevcutlar gibi Varlık’ın bir hâlidir. Büyük harfle yazılan mevcut, Tanrı’yı işaret eder. Varlık tektir ve o da Tanrı’dan ibarettir veya cümleyi tersinden kurarsak, Tanrı Varlık’tır. İster duyularla algılanabilsin ister duyu algılarına konu olmasın var olan her şeyin varlığı, Varlık’a nispetten ibarettir. Dolayısıyla bir buğday tanesi de Varlık’a nispetinin bulunması anlamında vardır ve bu anlamıyla Tanrı’nın veya Varlık’ın bir tezahüründen ibarettir. Var olan şeyler, zuhura geldiği veya taayyün ettiklerinde aslında Tanrı’nın isimlerinin birer görünümüdürler. Yani buğday tanesi, gerçekte Tanrı’nın bir ismidir. Buğday kelimesi de bu ismin ismidir. Aynı durum, buğday tanesini eken çiftçi, tanenin ekildiği toprak, onun yeşermesi için gerekli olan hava, su ve ısı için de geçerlidir. (…) İsimlerin alemde sonsuz tezahürü vardır ve bu tezahürlerin tek tek adlandırılması insan vüsatini aşar.(…)

Tamamını Oku…

“Tasavvuf Geleneğinin Varlık Düşüncesi”

14 01 , 2020 Yorum yapılmamış
 

“İslâm Düşüncesi ve Çağdaş Sorunlar” çerçevesinde CİNS adlı aylık kültür-sanat-edebiyat içerikli dergide yazıları çıkan Prof. Dr. Ömer Türker‘in bu ayki yazısının başlığını bu yazıya da başlık olarak alıntıladım. Zâten bu yazı da o geniş yazının bazı yerlerinden yapılan alıntılamalardan oluşacak.

“Sûfîlerin nazarî tefekkürleri, esas itibariyle Allah ve insan ilişkisi üzerine yoğunlaşır. Bu bağlamda onların varlık tefekkürü de bir yönüyle marifetullahı (Allah’ı bilmeyi), diğer yönüyle merifetünnefsi (insanı bilmeyi) hedefler. Kelâm geleneğinde Allah-insan ilişkisi, insanın âlemin bir parçası olduğu kabulünden hareketle kuruluyordu. Bu sebeple kelâmcılar kadîm-hâdis karşıtlığını tefekkürün merkezine yerleştirmişler ve Allah’a ilişkin olumlu bilgiyi mümkün kılan benzerliği, söz konusu karşıtlığın bir altkümesi olarak değerlendirmişlerdir. Diğer deyişle, kelâmcılar ‘tenzih’i merkeze almışlar, ‘teşbih’i tenzihin bir altkümesi olarak değerlendirmişlerdir. Dolayısıyla kelâm geleneğinde benzerlik, farklılıktan türetilmiştir. Sûfîler ise özellikle Gazzâlî öncesi dönemde ehlisünnet kelâmının temel kabulleriyle uyumlu olmaya özen gösterseler de Allah-insan ilişkisinde benzerliği merkeze alıp farklılığı benzerlikten türetmişlerdir. (…) Pekâlâ, sûfîlerin temel kavramı nedir?

Birûnî(ö.453/1061), tasavvuf kelimesinin kökenine ilişkin bir tartışmasında bu kelimenin Yunancada hikmet anlamına gelen ‘sofia’ kelimesinden geldiğini, zira İslam ümmetinin varlık hakkında konuşan filozoflarının, sûfiler olduğunu söyler. (…) Değerlendirmenin önemli yanı, sûfîlerin tefekkürünün merkezî kavramına işaret ediyor olmasıdır. (…)
Bu bakımdan mutasavvıfların eserlerinde insanın hâllerine ilişkin tahlillerin aynı zamanda Allah’ın sıfatlarına ve Allah-âlem ilişkisine dair tahliller olduğu görülür. Onlar için temel sorun, hangi insânî durumun Allah hakkında ne türden bir bilgiyi doğuracağıdır.

(…) Allah hakkındaki bilgi, genel olarak insanın değil, ‘kulluk’ yapan insanın kendisi hakkındaki idrakinden türetilir. Haşyet, teslimiyet, sadâkat, üns, heybet, rıza gibi insanî durumlar, Allah’ın kendi mahremini kula açmasının anahtarı hâline getirilmiştir. (…) Kul âcizliğini idrak ettiğinde Allah’ın kudretini;fakirliğini veya muhtaçlığını idrak ettiğinde Allah’ın müstağniliğini kavrar. (…) Sûfîler Hakk’a ilişkin marifete ulaştıran bütün hâller ile lütfedilen marifetin ortaya çıkardığı hâlleri dakik bir şekilde ayrıştırmıştır. (…) Bu bağlamda kulluk, insan hayatının türlü cihetlerinde muhtaçlığın muhtelif tezahürlerini yaşamak ve idrak etmek anlamına gelir.

Tamamını Oku…