Ahmed Davudoğlu’nun “Kur’ân-ı Kerîm ve İzahlı Meali (Türkçe Anlamı)” adlı kitabından (Çelik Yayınevi, Meâli Baskıya Hazırlayanlar: Mehmed Emre, Mahmud Bayram, Ali İhsan Yurt, Mehmed Talo, Celâlettin Bilginer, Şevket Gürel, Hâmid Aytaç; Bilginer Tashih Bürosu, Çağdaş Dizgi, Grup Grafika; Baskı: Cihan Neşriyat&Matbaacılık) bazı âyetlerin Türkçe anlamları bu yazıyı oluşturacaktır.

“(O takva sahipleri ki) onlar gayba inanırlar, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine verdiğimiz rızıktan(Allah yolunda) harcarlar.” (El-Bakara, 2/3)

“Onlar (o kimselerdir ki), sana indirilen Kitab’a da senden önce indirilenlere de inanırlar. Âhirete de kesin olarak onlar inanırlar.” (2/4)

“İnsanlardan bazıları, ‘Biz Allah’a ve ahiret gününe inandık ’ derler. Halbuki inanmış değillerdir.” (2/8)

İsmail Kara’nın Dergâh, Tarih ve Toplum dergileri ile Zaman ve Yenişafak’ta çıkmış yazılarının (kültürel ve tarihî denemeler, kitap tenkitleri ve iktibasa dayalı yorum yazıları) gözden geçirilerek tasnif edilmesiyle vücut bulduğunu belirttiği yazılarının ilkinden (‘Machiavelli’i Kim Okusun?’ başlıklı) yapacağım alıntılamalar bu yazıyı teşkil edecek.

“Machiavelli’den çevirdiğin bütün parçaları okudum. İlk on sayfada yeni olan pek fazla bir şey göremedim., fakat gelişeceğini ümit ediyordum. Bir sonraki on sayfa daha iyi değildi. Sonuncusu ise bütünüyle alelâde. Machiavelli’den öğrenecek fazla bir şeyim olmadığını görüyorum; (siyasi) hileye dair onun bildiklerinden daha fazla malumat sahibiyim. Onu tercüme etmene artık gerek yok.”

Bu sözleri Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa mütercimi Artin’e söylüyor. Ne zaman? Osmanlı Devleti dahil İslâm dünyasının askerî mağlubiyetler sonrasında zarureten veya isteyerek gözlerini Avrupa’ya ve Avrupaî değerlere diktiği bir dönemde; böyle bir hâlet-i rûhiye içinde…

“Her insanın bi’l-kuvve (potansiyel olarak) sahip olduğu bu imkân (bir sufinin ‘Allah’ı iki zıddı cem etmesi üzerine bildim’ sözünün işaret ettiği gerçek), sadece İnsân-ı Kâmil için bi’l-fiil mümkündür.” (s.17)

“Evvelâ Cenâb-ı Hakk’ın esmâsından bahs edeceğiz. Çünkü Cenâb-ı Hakk’a delâlet eden, esmâdır.” (s.32)

“Îmân ve teslimden başka ma’rifet yolu yoktur.” (s.33)

“Kur’ân ile, ahâdis ile teyid edilmiş olmayan her ilim dalâlettir; fakat onun teyid edenini ve delilini mütâlaa edenin bulamaması noktasından değil. (…) Onu zâtî himmetinle idrâke muktedir olamazsın. Bu güç yokluğuyla zannedersin ki, Allah’ın kitabı ile yâhut hadis ile o bahis teyid edilmiş değildir. Bunun için yukarıda dediğimiz gibi en doğru yol, teslimiyet ve inkârsız amel yokluğudur. İlâhî lutuf sana yardımcı oluncaya kadar sabr edersin.” (s.33-34)

Muhyiddin İbn İbnu’l Arabî’nin ünlü eserlerinden biri olan bu eserin tercüme ve şerhi Ahmed Avni Konuk’a aittir. Hazırlayanlar ise Prof. Dr. Mustafa Tahralı ve merhûm Dr. Selçuk Eraydın’dır. Bu kıymetli eserin bu cildi M.Ü. İlahiyat Fak. Vakfı Yayınları arasında (7. Baskı, İstanbul-2017) çıkmıştır.

“Îman, kelime-i tevhid’in ilk manâsını ‘akıl’la değil, ‘kalb’ ile tasdik demek olduğuna göre, diğer manâlarına terakki edebilmek de ‘kalb’ sâyesinde gerçekleşeceği mutasavvıfların sözlerinden anlaşılmaktadır. Fakat bu ‘kalb ile tasdik’ ve ‘kalb ile marifet’in ötesinde bir dereceden daha söz edilmektedir ki, o da tevhidin bütün manâlarının ‘zevk’ edilmesidir. (…)” (s.10)

“Varlıklar âlemindeki ‘şeyler’ ilâhî isimlerin ‘mazhar’ları yâni zuhur yerleridir. ‘Şey’ zâhir olduğu vakit ilâhî isim onda bâtın, ilâhî sıfat ise bu isimde bâtın ve Zât da bu sıfatta bâtın durumdadır. Şu halde ‘şey’ görüldüğü halde ‘isim’, ‘sıfat’ ve ‘Zât’ müşahede edilmemektedir.” (s. 24)

“ ‘Zevk’, ‘keşf’ ve ‘şuhûd’ ehli olan kimselerin ifade ve açıklamalarına göre ‘Vücûd’ (Varlık) birdir; o da Hakk’ın vücûdudur. Bu makalede ‘vücûdun birliği’ ve ‘vücûdda ortaklığın olmadığı’ konusunu tezadlı, birbirine zıd ve mütekabil olan ifadeler bakımından ele alıp kısaca incelemeyi düşünüyoruz. (…) Vahdet-i vücûd anlayışını bu yönden incelerken insanın hissî ve aklî idrâkine göre varlıkta ‘ikilik’ olduğu yani Hakk’ın vücûdu ile mahlukların varlığının ayrı ayrı mevcud olduğu kanaatini ifade eden ‘gayriyyet’ mefhumu ve bu iki varlığın ‘hakikatte’ birbirinin her yönden / bakımdan gayri olmayıp, Hakk’ın vücûdunun mahlukun varlığının ‘ayn’ı yani hakikati ve ‘zât’ı olduğunu ifade eden ‘ayniyet’ mefhumu hakkında şunu hatırlatmak yerinde olacaktır ki, ‘vücûdda ayniyet’, mü’min insanın aklî ve hissî olan ‘gayriyet’ duygusundan, tasavvufî usûl ve terbiye yoluyla, sâlikin derece derece yükselerek ulaştığı bir idrâk, ‘vecd’ ve ‘zevk’dir. (…) Mutasavvıflar da ‘ayniyet’ idrâkine ulaşmadan önce, mü’min olarak, elbette ‘gayriyet’ mevcut olduğu kanaatini taşıyorlardı. Molla Câmî’nin meşhur rubâisinin manzum tercümesinin Ben bilmez idim gizli ayân hep sen imişsin mısrâındaki ‘ben bilmez idim’ bu duygunun ifadesidir. (…) (s.10-11)