Başlıkta M. Şükrü Hanioğlu‘nun 29 Nisan 2018 günü Sabah‘ta çıkan Osmanlı’da “Millet” var mıydı? başlıklı yazısındaki bir cümlesinin bir bölümünü aktardım.

Değerli ve seçkin bir akademisyen ve entelektüel olarak tanıdığım ve yazılarının sıkı bir takipçisi olduğum yazarın o cümlesinin tamamı şöyle: “Milletlerin devlet kurmadığı, devletlerin millet inşa ettiği” gerçeği ışığında değerlendirildiğinde “Osmanlı’da millet olmadığı” tezinin slogan olma ötesinde anlam içermediği ortadadır.” Ancak bu cümleden salt ve sadece “Milletlerin devlet kurmadığı, devletlerin millet inşa ettiği” gibi bir gerçek olduğu anlaşılmamalı elbette. Bunun için yazıdaki bağlam çerçevesinde bazı cümleleri alıntılamam gerekiyor:

“Millet“i devlet inşa eder
“1931’de yayımlanan ders kitapları ile yeni nesle de benimsettirilmeye çalışılan bu yaklaşımın etkileri günümüze ulaşmıştır. Bunun nedeni ise siyasetin bir kutbunun resmî ideolojik söylemi sorgulamadan tekrar etmesidir.
Bu kutup, “1923 öncesinde var olmadığını,” bu tarihten sonra “Cumhuriyet tarafından yaratıldığını” iddia ettiği bir “millet”in asırlar boyunca “yabancı,” müstevlî olarak değerlendirdiği Osmanlı idaresine “direndiğini” savunmakta, söylemini böylesi bir tarih yorumuna dayandırmaktadır.”
(…)
“Ancak söz konusu yaklaşımın temel sorunu, tutarsızlıklarla malûl bir tarih yorumunu sahiplenmek değil 1923 sonrasında “millet yaratma” iddiasıyla hayata geçirilen projenin günümüzde boğuştuğumuz sorunların aslî nedenlerden birisi olduğunu görememesidir.“

Sanıyorum değerli bir tarihçi ve siyaset-bilimci olan yazarın o cümlesinde ne demek istediği anlaşılmıştır. Yazıdan birkaç cümle daha aktarırsam, bu önemli yazıyı okumak isteyenler için yazının önemini ve seçkinliğini yeterince tanıtmış olurum.

“Meselenin düğümlendiği nokta “Cumhuriyet”in Osmanlı’dan devraldığı “millet projesi”ne verdiği biçim ve bunun neticeleridir.“

“İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne gelindiğinde toplumsal ideal “vatandaşlık” temelli bir “demos” olmaktan çıkmış, değişik “ethnos”lardan oluşan bir “konfederasyon”a dönüşmüştü.“

“1923 sonrasında “millet” inşa etme vazifesini üstlenen siyasetçiler, bir dönem üyesi bulundukları İttihad ve Terakki’nin geliştirdiği tasavvuru “ulus-devlet” bağlamında sürdürmüşlerdir.“

https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2018/04/29/osmanlida-millet-var-miydi