“(…) 20. Yüzyılda her türlü metafiziği ve bu bağlamda dinleri de ortadan kaldıracağı düşünülen bu tasavvur, modern bilimin doğal, matematik ve toplumsal araştırmalardaki muazzam başarısına rağmen, beklenen başarıyı gösterememiştir. (…) Bunun iki temel sebebi vardır. Birincisi, bu anlayışı temsil edenlerin insan bilincinin mahiyeti konusunda yeterli bir ikna seviyesine ulaşmamış olmasıdır. Aslına bakılırsa sadece başkalarını ikna etme noktasında değil, kendilerini ikna etme noktasında da başarılı değillerdir. Zira modernliğin resmî söylemindeki insan anlayışının muhtelif alanlarda kökenini oluşturan nazariyeleri (teorileri) inşa eden bilim insanlarının önemli bir kısmı, nazariyelerine bir ilke olarak Tanrı’yı dahil etmezler fakat bunu, Tanrı’nın bütün oluşun ardında, içinde ve sonrasında bulunan aslî fâil olmadığına inandıkları için değil, sadece deney ve gözlem ölçütlerini karşılamak imkânsız olduğu için yaparlar. Pek çok büyük teorik fizikçi ve matematik filozofunda bu durum alenen görülür. Hattâ 20. Yüzyıl matematik felsefesi, metafizik bir varlığı ilke olarak kabul etmediğimiz takdirde matematiksel bilgiyi temellendirmenin mümkün olmadığını düşünen filozoflarla doludur. (…)” (Ömer Türker, Teklif’de (2 aylık düşünce dergisi, Kasım 2022, Sayı 6) “Haz, iktidar ve Tüketim Kıskacında Modern İnsan” başlıklı yazısından bir bölüm (s.89-90)

İki aylık düşünce dergisi olanTeklif’in bu sayısında İnsan üzerine yazıları çıkan yazarların bazılarının yazılarının kimi yerlerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“İnsan bir taraftan bir son uç; başka bir taraftan ise baş uçtur. İnsan ile ilgili soru ve insanla birlikte ortaya çıkan bütün sorular, insanın sonda ve başta olması ile alakalıdır. İnsanın sonda olması, insanın tabiatın son ucu olarak görülmesine bağlı iken, insanın başta olması, insanın dünya kuran bir varlık olarak görülmesi ile alakalıdır.” (Tahsin Görgün, ‘İnsan Üzerine’ başlıklı yazısından)

İki aylık düşünce dergisi Teklif’in bu sayısı Adalet üzerine. Bu yazıyı o dergide çıkan yazıların bazılarından yapacağım bazı alıntılamalar oluşturacak.

“Adalet, bulunduğu mertebelere göre vahdetin veya birliğin dağılımıdır. Şimdi bu birlik, ahlâk söz konusu olduğunda; siyaset, iktisat, fizik dünya söz konusu olduğunda tahakkuku değişen bir birliktir. Bundan dolayı neye göre o adaleti sağlayacağımız, hangi bağlamda konuşuyorsak o bağlamdaki ölçüye göre belirleniyor.” (Ömer Türker)

“ Bu o kadar önemli ki, fizik dünyada bile nesnelerin kendi imkân ve kabiliyetlerine göre varlık sahnesinde temsil edilmeleri, onların âdil bir şekilde var-olmaları anlamına geliyor. Bunu topluma uyguladığımız zaman: Toplum içindeki kişilerin sahip oldukları imkân ve kabiliyetler oranında toplumda yer edinmeleri yani her türden artı değerden pay almaları… İmkân ve kabiliyetleri dikkate almayan, dolayısıyla bir şeyin haddini aşan, hakikatini de çiğnemiş olur; bu da adaletsizliktir. Kısaca, nispet meselesini ve birlikle olan ilişkisini çok iyi çözümlememiz gerekiyor. Belki bu noktada Ayhan hocam matematiksel perspektiften bir şeyler söyleyebilir.” (İhsan Fazlıoğlu)

Başlıkta belirttiğim yazı 2 aylık düşünce dergisi olan Teklif’de (Temmuz 2022/ Sayı 4, s.126-132) çıktı. O yazının birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar bu yazıyı oluşturacak.

“İnsanlık tarihinde açıklama gücü göz önüne alındığında tartışılmaz en başarılı teori Kuantum teorisidir. Atom, moleküler, nükleer, optik, katı hal fiziği, temel parçacık fiziği, yıldızların çalışması gibi onlarca farklı alandaki neredeyse her gözlem Kuantum teorisi tarafından büyük bir hassasiyet ile açıklanmaktadır. Ancak tüm bu başarıya rağmen Kuantum teorisi insan sezgileri ile çelişen, anlaşılması zor fenomenler öngörmektedir; bu fenomenlerin hepsi akıllıca tasarlanmış çok sayıda bağımsız deneyler ile doğrulanmaktadır.

2 aylık düşünce dergisi olan Teklif’de (Temmuz 2022 / Sayı 4) çıkan İhsan Fazlıoğlu’nun başlığı belirtilen yazısının birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar bu yazıyı oluşturacak.

“(…) Bu yazı çerçevesinde gayb kavramını metafizik, bilinmeyen / bilinemez ve numen ile sınırsız ve sonsuz gibi diğer ilgili kavramlardan farklı misdâklara (ölçütlere) sahip kabul ediyoruz. Felsefe-bilim tarihindeki tartışmalara girmeden metafizikten, daha çok, gerçekliğin mekân-zamandaki cismân^ı temsillerinin, oluşlarının ve davranışlarının cismân^ı olmayan yüzünü araştırmayı anlıyoruz. Bu yüz yani cismânî olmayan, ancak ve ancak cismânî olan üzerine etkisini dikkate alarak incelenebilir.