2 aylık düşünce dergisi olan Teklif‘in (Sayı 4 / Temmuz 2022) o sayısındaki Gayb konulu bir Açık Oturum’dan aktaracağım düşünceler oluşturacak bu yazıyı.

“Gayb, metafizik ve meçhul kavramları arasında bir ayrım yapmak önemli. Çünkü günümüzde büyük oranda metafizik ile gayb karıştırılıyor; hatta bazen meçhul yani bilinmeyen anlamında kullanılıyor.” (İHSAN FAZLIOĞLU)

“Metafizik, gayb olmayan, şu anda duyularımızla idrak ettiğimiz nesnelerin tamamını da kapsamına alan ana mefhum olarak bunların varlık, birlik, zorunluluk ve imkân gibi cihetlerini inceleyen disiplinin ismi yahut onların aklen kavranabilir olan yönünün ismi iken gayb duyulardan gizli olanların bütününün ismidir.” (ÖMER TÜRKER)

“Batı düşüncesinde vücûd’un şuhûda indirgendiğini, bu sebeple şuhûd dışında bir şeyi dikkate almanın gerekli olmadığı düşüncesi her yerde karşımıza çıkıyor.” (TAHSİN GÖRGÜN)

“Sanat ve bilim alanı gaybın Tanrı’dan alınıp insana tahsis edilmesinin de alanı haline geliyor. Bu dehânın, ‘yaratıcı insanın’, bilim adamının kutsallaştırılması ve toplumun üzerinde norm ve değer koyucu bir unsur haline gelmesine de yol açıyor. Bir başka deyişle bir anlamda içkin Tanrı anlayışı ile birlikte sırf insana özellikle ‘üst ve üstün insana’ tahsis edilen ‘yeni bir gayb’ alanı da icat ve inşa ediliyor.” (DURSUN ÇİÇEK)

“Hâlihazırda şehadet âlemine dair ‘bilimsel’ kavrayışımız itibariyle, ötesi ve berisi hakkındaki tüm konuşmalarımız gayrimeşru ilan edilmiş ve yasaklanmış durumda.” (İBRAHİM HALİL ÜÇER)

“Bazı toplumlar ‘Bildiğini zannettiğiyle’ yaşıyor ve bu, toplumun hayrına değil. Bilemeyeceğimi bildiğim bir şey var da benim onunla irtibatım ne olacak meselesi kadar belki önemli bir soru yok. Gayb meselesinin belki de esası burada.” (AHMET AYHAN ÇİTİL)

“Bir şeyin varlığını takdir etmek ve tecviz etmek ile bilgisini tahsil etmek üç ayrı kategori olarak alınabilir. Örnek olarak içinde yaşadığımız fizik dünyanın optik koşullarını biliyorum ama diyorum ki, öyle bir fizik dünya olabilir ki, mesela, ışık olmadan görebilirim; yani farklı optik koşullar mümkündür. Bu durumu önce takdir ediyorum. Sonra da tecviz; yani böyle bir durum mükündür diyebilirim.” (İHSAN FAZLIOĞLU)

“Bence gaybla irtibatın en yoğun olduğu alan dindarlık tecrübeleridir. Bu hangi din olursa olsun, Budizm’de de böyledir, Hıristiyanlık’ta da Yahudilik’te de Şamanlık’ta da İslam’da da böyle. Eğer İnanan insanlar bu irtibatı tecrübelerinde içerilen eserler üzerinden takip edemiyor iseler aslâ sürdüremezler.” (ÖMER TÜRKER)

“Hep ötesini işaret ettiği için önemli olan nokta aklın kullanıldığı zaman hep bir sınıra gitmesi ve ötesini işaret etmesi ve orada kalması. Ötesiyle alâkalı olarak devam edebilmesi için kendisini aşan bir noktadan destek alması gerekiyor.” (TAHSİN GÖRGÜN)