“Hakikî varlık öyle bir tümel tek hakîkat kavramıdır ki, sınır ve yön kabûl etmez. Zîrâ bir sınır kabûl etse, sınırı bittikten sonra diğer varlığa geçilir; ve sınırın sonu olan her bir varlığı saymak mümkün olur. Bu ise birliği olumsuzlayıcıdır. Yön ise bir şeyin diğer bir şeye olan mukâbil vechi olup bu da sınırı gerektirdiğinden, varlık hakkında bu da tasarlanır değildir. Dolayısıyla varlığın vahdâniyyeti (birliği) adedî (sayısal) olan ‘birlik‘ değildir; belki bir sonsuz kuşatıcı olan varlıktan ibarettir. Ve kendisinin bir mebdei (evveli, aslı) olmayıp belki kendisi varlıkların tümünün mebdei ve menşeidir (aslı ve kökenidir). Varsayalım ki, bir mukayyed (kayıdlı) ve belirlenmiş olan herhangi bir şahıs arzın herhangi bir yönünden fezâya doğru sınırsız zamanlarda uçsa bir sona erişme mümkün değildir. Zira onun bu seyri ‘varlık‘ içindedir. Ve sonsuz fezâ varlık hakikatidir. Soru: Bu hakikî varlığın bir başlangıcı var mıdır? Cevap: Bu soru yersizdir. Zîrâ vehmin îcâd ettiği bir sorudur. Her ne kadar vehme göre bir soru geçerli gibi görünürse de, hakikatte böyle bir soru yoktur. Ve kuvve-i akliyye (aklî potansiyel) bu sorunun yersiz olduğunu birkaç yönden isbât edebilir. Şöyle ki: 1. Varlığa bir köken tahayyülü, evvelce yok idi, sonradan var oldu, demek manâsını içkin olur. Oysa evvelce yok olan şeye var denemez; ve bunun kabûlü, ‘yokluk‘ kendisinin zıddı olan varlığa tebeddül etti (dönüştü) demek olur. Halbuki yok olan var olamaz ve var olan da yok olamaz. 2. Bir mebdee (başlangıca) dayanarak var olan şey, hakikî varlık değildir. Belki kendinden önceki varlığın izâfâtından (göreceliklerinden) ve müteallıkâtından (ilişkinliklerinden) olur. Su ile buz arasındaki nisbet gibi. 3. Madem ki varlığa bir köken tahayyül olunur; bu kökene de diğer bir köken tahayyül olunabilir; ve bu tahayyül böylece ilâ-nihâye zincirleme gider. Ve bu zincirleme gidiş varlığın değil, yoklukların zincirleme gidişi olur. Ve böylece gidilip bir hakîkî asla dayanmak mümkún olamaz. Dolayısıyla bu zincirleme gidiş, vehmin îcâd ettiği bir ma’nâ olduğu için, selîm akıl katında fâsid (fesâda uğrayan) olur. Esâsen adem (yokluk) boşluk ve sükûndur. Ve zincirleme gidiş ise doluluktan ve hareketten başka bir şey değildir. Bundan dolayı zincirleme gidiş adem’in (yokluğun) şânı değildir. Bu bakımdan da evvelce yok olan şeyin zincirleme gidişle var olması câiz olmaz.

FANTASTİK KURGU türünde, AYŞE ŞASA KİTAPLIĞI / 3, GELENEK YAYINCILIK /117, BİRİNCİ BASIM / Ekim 2004.

Ayşe Şasa: Doğumu 1941, vefatı 2004 İstanbul. 1960’da Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nden mezun oldu. 1963-65’te Robert Koleji İdari Bilimler Bölümü’ne devam etti. 1963’ten başlayarak Türk sinemasında senaristlik yaptı. Murat’ın Türküsü, Son Kuşlar, Ah Güzel İstanbul, Utanç ve Gramofon Avrat gibi filmlere imza attı. 1993’te sinemayla ilgili Yeşilçam Günlüğü adlı denemeleri yayınlandı. Aynı eserin 2002 Aralık ayında Gelenek Yayıncılık tarafından genişletilmiş ikinci baskısı çıktı. Yine Gelenek Yayınları’ndan Şubat 2003’de Delilik Ülkesinden Notlar isimli eseri yayınlanmıştır. 2004 yılı yazında bir süre tedavi gördükten sonra hastanede vefat etmiştir.

Kitabın arka kapağının dış yüzünden:

“Yüksek teknoloji insan toplumunu ne yönde etkiliyor? Gelecekte insanlık ne türden bir psikolojik ortamda yaşayacak?

Futurolojik bir öykü olan Şebek, 2075 yılında hayâlî bir toplumda geçiyor.”

” Tarihte ilk defa yeryüzünün dörtbir yanında hayatı etkileyip belirleyen bir medeniyet olayıyla karşı karşıyayız; hattâ iç içeyiz demek daha yerinde olur.

Bu medeniyeti öz tabiatına uygun tarzda adlandırmamışlığımız, genelde dünya çapında, öncelikle de Türkiye’de ona ilişkin açık bir fikrimizin oluşmamasına yol açmaktadır. Kâh Batı, kâh Avrupa… zaman zaman da çağdaş diyoruz. Bunlardan ‘Batı‘ yön belirtir; ‘Avrupa‘ coğrafyaya; ‘çağdaş‘ ise tarihe ilişkin sözlerdir. Halbuki bizim burada gereksediğimiz, medeniyete alem (işaret) olacak deyimdir.

Tarihin önde gelen medeniyetlerinin yer almış olduğu vâsiî mekân Avrasya anakarasıdır. Afrika ile Amerika’nın tersine, Asya ile Avrupa coğrafî bakımdan birbirlerinden bağımsız kıtalarmış görünümünü sunmazlar. Birbirlerinden sadece sînelerinde teşekkül etmiş ve tarihe damgasını basmış medeniyetlerden türemiş beşerî ilişkiler yumağı ile zihniyetlerin derin farklılıklarından ötürü ayrılmışlardır.

İSMET ÖZEL‘in 13 Zilhicce 1445 (19 Haziran 2024) tarihli ve MERKEZ VE MUHİT başlıklı yazısının (www.istiklalmarsidernegi.org.tr) birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“Kapitalizmi paranın merkezde oluşuyla değil, paranın bizatihi merkez oluşuyla izah edebiliriz. Modern çağla birlikte para Antik Çağda kavranılan tabiatın yerini aldı. (…) Sokrates öncesi filozofların en karanlık olanı Heraklit ‘Tabiat gizlenmeği sever‘ demişti. Tabiatın Antik Çağda yaptığı iddia edilen işi modern çağda para yapıyor: Kendini gizliyor. (…) Buna mukabil denetim altında tutulan ülkelerde kişi ve kurumların el koyduğu sermaye miktarı mahduttur. (…) Gelişmiş ülkelerde birikmiş sermayenin ulaştığı devasa miktar karşısında güdülen ülkelerde birikmiş yekûna sermaye dememiz bile mübalağa olacaktır. Öyle günlere geldik ki, birikmiş sermaye sözünü ettiğimiz gizlenmenin en netameli hususiyeti durumuna yükseldi.

Yirmi birinci Hıristiyan yüzyılında birikmiş sermayenin acelesi yoktur. Sermaye ne kadar çok biriktiyse işini o kadar toptan görür. (…) Şirketlerin bütçelerinin devlet bütçelerini geride bıraktıklarına yirminci yüzyılın sonlarında şahit olduk. Bugün yeni bir satın alma çağıdır. (…) Meselâ, dünün ‘yoksul‘ ülkesi Çin bugün Türkiye Cumhuriyetine elektronik malzeme satıyor. (…)

“Tarih gözlerimizin önüne bütün bir sorumluluk manzarası sermektedir. Bir milletin hayatı, bir medeniyetin eserleri gelecek nesillerin sorumlu ellerine emânet ediliyor. Ecdâdının hatasından da sorumlu olan biziz. Tarihe bir kader gibi vâris olmak demek, geçen nesillerin, iyi ve kötü bütün hareketlerinin sorumluluğunu omuzlarına yüklemek demektir. Kendi mukadderatını kendi ellerine alamayan millet kaybolmağa mahkûmdur. Toprağın ve tarihin size yüklediği, maddede ve ruhta an’ane haline gelmiş binbir sorumluluk omuzlarınızda ağırlaşıyor. Bu sorumluluğu kendinizden başkalarının omuzuna yüklerseniz vatanı ve tarihi kaybedeceksiniz. An’ane bunun için bizimdir. (…) Hakîki vatandaş bir vatanın tarihiyle beraber bütün sorumluluğunu üzerine almak iradesini yaşatan insandır.”

Nurettin Topçu, Yarınki Türkiye.

“(…) Son büyük Fusûs şarihlerinden Ahmed Avni Konuk’un telif tarzı ve tavrı bu konuda farklı bir örnek olarak zikredilebilir. ‘Firavun’un imanı‘ bahsinde hem kendisinden önceki şerhleri özetleyen hem de kendi görüşlerini zikreden müellif, bu konuda diğer şârihler Abdürrezzak Kâşânî, Dâvûd-ı Kayserî, Yakup Han ve Abdullah Bosnevî’ye muhalif görüşler serdeden meşhur Fusus şarihi Bâlî Efendi’nin fikirlerini maddeler olarak özetleyip uzun uzadıya cevaplamaktan, netice itibariyle reddetmekten geri durmaz. (dipnot: Ahmed Avni Konuk, Fusûsu’l Hikem Tercüme ve Şerhi, haz. Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, İstanbul, İFAV Yay., 1992, IV, 148-56.) (…)”

Kör Nokta: Gazalî veya Onikinci Asır

“Bu düşünce ve yaklaşımlar arasında İslâm ilim ve kültürünün, Gazalî’nin felsefeye yönelttiği tenkitlerle irtibatlı olarak XII. asırdan sonra ilerlemeden uzaklaştığı, durağanlaşmağa /gerilemeğe / çokmeğe, özgünlüğü kalmadığı ve yeni şeyler üretmekten ziyade ezberciliğe, tekrara ve taklide düştüğü fikri güçlü bir etkiye ve yere sahip gözükmektedir. (…) Görüldüğü üzere XIX. yüzyılda dillendirilmeğe başlanan yetersizlik fikri, eşzamanlı bu yaklaşımla neredeyse otomatik olarak yedi asır geriye çekilmiş olmakta, neticede İslâm tarihinin yarısını, Müslüman Türklerin tarihinin, Selçuklu ve Osmanlı devirlerin nerede ise tamamını âdeta esâreti altına alan bir muhteva kazanmaktadır.

Etkileri hâlâ güçlü bir şekilde devam eden bu yaklaşım içinde muhtemelen ilk sorgulanması gereken şey sihirli ‘ilerleme‘ (terakki) fikridir. Modern Batı Avrupa düşüncesinde ilerleme fikri, bir taraftan dünyanın ve insanın yaratılışını açıklamak dahil olmak üzere felsefî bir istikâmete doğru akarken diğer yandan mevcut siyasî, sosyal ve kültürel durumu batı merkezli olarak tasnif etmek, derecelendirmek ve adlandırmak, yorumlamak iddiasındadır. Modern bilim anlayışı ve pozitivizmle paralellik arzeden felsefî yönü büyük ölçüde dinî ve geleneksel dünya tasavvurlarını ‘geçmişte kalmış‘, ‘köhne‘, ‘hurafe‘ ve değersiz addederken sömürgecilik hareketleriyle paralellik gösteren sosyal ve siyasî yönü batıdışı toplumları, medeniyetleri ve kültürleri ‘geri‘, itibarsız ve geçersiz kılmaktadır. Terakki fikrinin İslâm dünyasına intikali ve yorumu ne kadar farklı olursa olsun bu iki hattın tortularını ve problemlerini çok katmanlı olarak taşıdığında şüphe yoktur.

Hemen hiçbir önem atfedilmeden veya küçümsenerek yapılan şerh ve haşiye vurgusu ilimlerin ve özellikle felsefenin gerilediğini ifade için başvurulan argümanlar arasında önsırada yer almaktadır. (…)”