İsmet Özel‘in PERGELİN YAZMAZ SİVRİ UCU isimli kitabının (TİYO :54, 1.Baskı: Ağustos 2021) ŞİİRLE Ve ŞİİRDEN başlıklı yazısından (s. 287-291) yer yer yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

” Türk edebiyatının macerası gereğince bana ve yaşça bana yakın olanlara bir isim bulmak söz konusu olduğunda “LX Kuşağı” demek bazılarının hoşuna gitti. Keşke hoşa gittiği kadar gerçeğe de yakın olsaydı. Bizler, yani 60 Kuşağı olduğu söylenenler Alman üniversitelerinde patlak verip Paris’in çalkalanmasına sebep olan devrimci dalgadan muhteva itibariyle hiç etkilenmedik. Üzerimizdeki etki her iki dünya savaşının gâlipleri tarafından parlatılan etkiydi. Anglo-Amerikan şiirinin ve bilhassa T.S.Eliot ve Ezra Pound gibi modern şiirde devleşmeleri görünenlerin etkisi altındaydık. İyi ki de öyle olmuştu. Şiirin dayanağını akıl dışı bir sahada aramakla kalmayıp onu orada bulmak şair olarak elimizi kolumuzu serbest bırakmıştı. T.S.Eliot’un benim nefret etmek için yirmi sebep bulduğum Keynes’i öven yazıları vardı. Ezra Pound söylendiğine göre yetersiz Yunancası ve belki de daha yetersiz Latincesiyle tercümeler yapmıştı. Çincesi Robert Graves’in Çince bildiği farzedilen oğlunu güldürecek seviyedeydi. Bütün bunlara rağmen şiirle doğan ve şiirden alınacak etki konusunda bu iki şairin segiledikleri Batılı yazış alışkanlıkları düşünülünce eşsiz şeylerdi. (…) Türkiye’de edebiyatın nasıl devam edebileceğine kafa yoranların halleri çok değişikti. İkinci Yeni şairlerin elinde bir Türkçe bulunduğuna dair bilinci yüceltmişti. “Birinci Yeni” adına hiç ihtiyaç duymamış şairlerin ikisi bu yeni şiirin şampiyonluğuna özeniyorlardı. İkinci Yeni’nin doğum yılları Türk aydını denilen fertlerin yalnızlık şiddeti altında bulunduğu yıllardı. Turgut Uyar bir gün bana: “Ne farkı var benim yazdıklarımla Sezai Karakoç’un yazdıkları arasında?” demek durumunda kalmıştı. Gerçekte her ikisi bambaşka tellerden çaldıkları için aradaki fark günden güne keskinleşti. Şiirin yeniden tanımına her günkünden daha büyük ihtiyaç da’nınuyuldu. Türkçe Arapçanın, Farsçanın, Yunancanın, Ermenicenin, Kürtçenin ve Batı dillerinin zemine serdiği kavrayış tarzı üzerine takılar, sıfatlar, edatlar üzerinden öyle bir imkânlar silsilesinin haberini veriyordu ki bunu dünyadaki herhangi bir dille yapmak mümkün değildi. Türkçe yazılan şiirin imkânları dünyada niçin yankılanmadı? Türklerin ellerinde ne tuttuğu Hıristiyan XI. asrından itibaren kasıtlı olarak görmezlikten gelinir. Türkler herhangi bir vasıfları esas alınarak hesaba katılacak olursa Türk topraklarının yerküre üzerindeki vazgeçilmezliğine alan açılacaktır. Bu alan niçin açılmak istenmez? Çünkü açılırsa İslâm’ın Yahudi Messianizminin veya ihanetle temayüz etmiş Hıristiyan Patriği yakıştırmasının uzantısı olmadığı açıkça görülecekti. Üzerinde el çabukluğu gösterilmiş bu iki din karşısında İslâm söyleminin kaçınılmazlığı gayr-i Müslim akıl üzerinde varlık kazanacaktı. Türkçenin bir şekilde en sağlıklı dil tecrübesi olmadığına ve bilakis hastalıklı olduğuna inanmak ve inandırmak İslâm düşmanlığının en esaslı kısmıdır.

Türk düşmanlığı ve İslâm düşmanlığı biri diğerinin yerini alabilecek iki şeydir. Fasıla vermeden düşmanlık göstermekten fayda umanlar ortada bir yerine iki şey olmasının kârı azamileştireceğini düşünüyor. Son zamanlarda karşımıza pek çıkmayan tanıdıklarımız hakkında şu sözü söylediğimiz olur: “Sırra kadem bastı.” KkkBunu söyleyişim Türkçe konuşmanın doğrudan ve dolandırmadan konuşmağa ne kadar yakın durduğunu ifade içindir. Yani bir tür bilinmezlik olarak zihnimizde yer tutan sır hiçbir şekliyle uzağında olduğumuz bir şey değildir. Sırlara karışmak için az veya çok çaba harcamayız. Kolayca sırra kadem basarız. Yaşadığımız toprakların akıbetini bu toprakları yaşanmağa değer kılanların akıbetiyle kaynaştırmadan millet vasfı yaşayarak ne yaptığımızı, dünyada ne işle meşgul edildiğimizi bilemeyeceğiz. Türkler başında ve sonunda askerî güçleriyle var oldu. Bütün dünya askerî güçleri sebebiyle Türkleri bir yere yakıştırmak zorunda kaldı. Kunuri’de Çinlileri süngüledik. Bu yüzden Almanlar bize “sivri uç, diken” anlamında “der Stachel” demeğe başladılar. Almanlar kapitalizme bağlılıkları gereğince aradan on yıl geçince Türk topraklarından köle devşirme faaliyetini başarıyla tamamladı. Türkler seferberlik sona erince Dünya sistemi tarafından bir yere yakıştırılmış görünüyor. O yere Türkler gerçekten yakışıyor mu? Yerleşim tarzı şartların icbar ettiği (zorladığı) bir mecburiyetten başka bir vakıayı aşamıyorsa kim, kimin yurdunda yaşıyor?

Kimin yurdunda yaşadığın kimin dilini konuştuğunla sıkı sıkıya bağlantılıdır. Bir istek, bir boyun eğiş, bir zorlamanın meşruiyeti bizi anadilimiz dışında bir dille konuşturmuş olabilir. Millî birlik endişesi güdenler ana dillerinin günlük konuşmağa hâkim olmasıyla yetinmeyecek ve alay konusu edilmesi önüne set çekeceklerdir. Bunun böyle yapılmasının en pratik, en kestirme, en verimli yolu şiir diline yaklaşmaktan geçer. Nedir şiir diline yaklaşmak? Mısralar, beyitler, gazeller, kasideler şiir dilinin nasıl altından kalkılabileceği formülünü yüzyıllar içinde buldu mu? Yoksa hadise tam tersi bir istikamette mi seyretti? Bilmeyiz; ama bizi hayranlıkla cezbeden bir mısra, bir beyit, bir gazel, bir kaside aşılmağı davet eden hususiyeti sebebiyle bize çekici gelmektedir. (…) Hem Selçuklular, hem Osmanlılar alnı ak insanlar olduklarını kabul ettirmek için İslâm’ın şerefini, Mekke ve Medine’nin emniyetini üzerlerine almışlardır. Yani Türk olma kavramı İslâm askeri olunduğunda anlam kazanıyordu. (…) Türkler tarih sahnesine çıkmakla dünyayı, Dünya Sistemi’ni, feodalizmi olduğu kadar kapitalizmi de şaşkına çevirdi. (…) Bizans feodalitesinin inşa etme sürecine girdiği feodalizmi işe yaramaz hale getirdi. Türklerin hâkim olduğu topraklarda arabalar değil atlar görülmeğe başlandı. (…) Bir Yunus Emre’miz vardı ki helâl haram ayrımı yapmadan yaşayanları devre dışı bırakıyordu. Bizim, biz Türklerin şiirde bir pîre sırt vermemiz sosyal düzeni İslâm lehine düzenlememize yol açtı. Geçimini dolambaçlı yollardan geçmeden sağlayamayanlar soluğu gayr-ı Müslim çevrede alıyordu. Öyle oldu. İstanbul dünyanın numune bildiği tek yer olmaktan çıkınca Ermeniler dinlerine dönmenin daha kârlı olduğunu fark ettiler. Dünya Sistemi demek anakent hükümranları eliyle kararların alındığı çevrenin uygulama sonucu doğan değerlerinin derdest edildiği yerler demekti. Ne var ki, Müslümanlığın yegane geçer akçe olduğu dönem sebebiyle komşularından ayırt edilemeyen Ermeniler cemaat olarak dillerini kaybetmişlerdi. Tanzimat sonrasında Türkçe ve fakat Ermeni harfleriyle yazılmış bir kütüphaneleri oldu. Ermeni Ruhban okulu Hıristiyanlığın yirminci yüzyılının 50’li yıllarında açılıncaya kadar papaz olmayan Ermenice bilmezdi. Gomidas Ermeniceyi kilisede öğrendi.

Türkçe bilmek veya öğrenmek hiçbir tahsil görmüş insanın derdi olmadı. 1929 yılına kadar Arapça dersi görmek mecburiydi. Türk harfleri büyük harf küçük harf ayrımından azade idi. (…) Netice itibariyle Türkçe bilmek bir şahsiyet seviyesi ve sosyal statü hediye ediyordu. (…)”

İsmet Özel, 13 Rebiül evvel 1442 (30 Ekim 2020)