Abdürrezzak Kâşânî‘nin, Tasavvuf Sözlüğüolarak Ekrem Demirli tarafından Türkçeye çevrilen eserinden (İz Yayıncılık, İstanbul, 2004, ISBN: 975-355-581-4) et-Tasavvuf maddesinde bulunan tasavvuf tanımlarını ve bu çerçevedeki sözleri aktaracağım.

Dışta ve içte şeriatın edeplerini yerine getirmek.
Şeriatın edepleri ilâhî ahlaktır.

Tasavvufun iyi huylara sahip olmak, kötü huylardan kaçınmak olduğu da söylenmiştir.

Başka bir tanım: Tasavvuf güzel ahlak ve iyi huylarla nefsi arındırmaktır.

Rüveym el-Bağdâdî’nin tanımı: Tasavvuf, irâdeye karşı Allah’a bel bağlamaktrır.
Başka bir sözü: Tasavvuf, nefsin bütün hazlarını terk etmektir.

Kuşeyri’nin tanımı: Tasavvuf üç mânâya verilen bir isimdir. Mârifetin nûrunun takvanın nûrunu söndürmemesi; Kitâbın zâhir yorumuyla çelişen bir bâtınî bilgiyi söylememek; kerâmetlerin kişiyi Allah’ın yasaklarını ihlâle götürmemesi.

Ebû Yezid el- Bestâmî: Tasavvuf ahdi olmayan vefa, kaybetmeden bulmak, zora girmeden kanmak, ifadesi olmayan sırdır.

Şeyh Ebû Said Fazlullah b. Ebi’l-Hayr: Ebû Abdurrahma’ın huzûruna girmiştim; onunla ilk karşılaşmam idi; şöyle dedi:
-Kendi elimle sana bir öğüt yazmamı ister misin?
Ben de:
-Evet, dedim.
Bunun üzerine bana şu öğüdü yazmıştır:
-Dedem Ebû Ömer ve İsmail b. Necid es- Sülemî’nin şöyle söylediklerini duydum: Ebû’l-Kasım el-Cüneyd şöyle demiştir: Tasavvuf, ahlaktır. Senden ahlaklı olan kimse, daha iyi sûfidir.
Cüneyd, tasavvufun mâhiyetinden sorulduğunda başka bir ifadesinde şöyle demiştir: Tasavvuf, Hakkın seni kendinden öldürüp, kendisiyle diriltmesidir.

İmam Ebû Sehl b. Süleyman es- Sa’lukî ise şöyle yazmıştır: “Ahlak, itirazı terk etmektir. Tasavvufun ahlak olduğunu belirtmiştim, şu halde sûfî, itirazcı olmayan kimsedir.”

Maruf el- Kerhî: “Tasavvuf hakikatlere sarılmak, insanların ellerinde bulunan şeylerden ümit kesmektir.”

Cerir: “Tasavvuf her güzel huyu kazanmak, her çirkin vasıftan kaçınmaktır.”

Ömer b. Osman el- Mekkî: Tasavvuf, kulun her vakitte o vakte en uygun halde olmasıdır.

Başka bir tanım: “Tasavvuf, halka karşı ahlaklı olmak, Hakka karşı doğru olmaktır.”

Başka bir tanım: Tasavvufun başı ilim, ortası amel, sonu ihsandır.

Başka bir tanım: Tasavvuf hâlis niyetle zikir, işitince vecde gelmek, uyarak amel etmekten ibârettir.
Başka bir tanım: Tasavvuf tasarrufu terk ve nefsi bezl etmekten ibârettir. Çünkü tasarrufunu gören mutasavvıf değil, belki yapmacıklı kimsedir. [bezl etmek: muhafaza etmemek, vermek, feda etmek, bir şeyin esiri olmamak. aa.]

Başka bir tanım: Tasavvuf, ilmi yaratıklara uymaktan arındırmak, doğal huyları bırakmak; beşerî özellikleri sindirip, nefsânî iddialardan uzak durmak; ruhânî sıfatlara yönelmek, Allah katından gelen hakikî ilimlere bağlanmak, sünnetlere uymaktan ibârettir.

(Not: Bu yazımı 21.03.2016 günü Radikal Blog yazarı olarak kaleme aldım ve aynı gün adı geçen internet gazetesinde Blog yazısı olarak çıktı. 22.03.2016 tarihinde çıkan yazılardan sonra Radikal Blog yazısı yayınlanmadı. Kapandı söylentisi var ama henüz bir açıklama yapılmadı.)