Mişkâtü’l- Envâr’ında Entelektüel Perspektifler

İLHAN KUTLUER’in felsefî gök kubbemiz kitabının bu bölümünün birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

“Bu çalışmanın amacı büyük İslâm mütefekkiri Gazzâlî’nin çok yönlü ve çok disiplinli entelektüel kişiliği hakkında fikir veren küçük fakat dev bir eserini tasavvuf-felsefe ilişkileri açısından incelemektir. Nizâmiye hocalığından itibaren edindiği felsefî formasyonu, tasavvufî hüviyet taşıyan bir son dönem eserinde Huccetü’l- İslâm’ı nasıl yeniden ürettiğini ortaya koymak ise bu çalışmadaki temel meselemizdir. Kanaatimize göre kendisini meslekten filozof saymamış bir büyük mutasavvıf din bilgininin felsefî unsurları tasavvufî bir esere eklemlerken sergilediği entelektüel tavrı bir nebze anlamak, elindeki felsefî maddeye tasavvufî bir sûret verirken bilginimizin nasıl bir fikrî yöntem izlediği hakkında soluk da olsa bir fikir edinmek böylece mümkün olacaktır. Bu tür tavır ve yöntemler hakkında fikir sahibi olmak, klasiklerin çağdaş okuyucusu olarak bizlerin entelektüel deneyim dünyası için de bir kazanım olabilir. Bunun için bir yandan inceleme konusu yaptığımız eserdeki tasavvufî örgüyü kendi özgün çizgileriyle izlerken öbür yandan Gazzâlî’nin bu örgüyü felsefî metafiziğin perspektifleriyle buluşturduğu noktalara dikkat kesilmemiz gerekecektir. Bu surette büyük bir müslüman entelektüelin tasavvufî ve felsefî perspektifleri telif etme çabasında kendi payımıza düşeni, ihtimal ki devşirebileceğiz.