“Biz Batı’nın iki şeyini yanlış anladık; iki yüzünü tersinden gördük: İlmini ve ahlâkını. Batılılaşmak isterken onun ilmini alıp ahlâkını almamak kararını verdik. İlimle ahlâkın aynı kökten çıktıklarını bilemedik. İlmi de güya almak isterken, bir müze malı gibi veya bir şöhret kürkü gibi mahfazalar ve bohçalar içerisinde güzidelerle münevver geçinenlerin temaşasına mahsus, cemiyetin hayatıyla alâkasız bir antika eşyası halinde aldık.

( “Garbın İlim Zihniyeti ve Ahlâk Görüşü”, Kültür ve Medeniyet kitabından)

LİSEDEN mezun olan Topçu, muhtemelen kendi kendine verdiği bir kararla Avrupa’da tahsil imtihanlarına girer ve kazanır (1928 yazı). Kesin bir bilgi olmamakla beraber ailenin yakın dostu Hüseyin Avni Ulaş, Erkek Lisesi’nde hocası Celal Hoca, hatta Hasan Âli Yücel, belki başka hocalar ve okul idaresi bile Avrupa’da tahsil imtihanlarına girmesini tavsiye ve teşvik etmiş, desteklemiş olabilirler. Zaten 1927 yılında hazırlanan talimatnameye göre her okul Avrupa’da tahsil için istidatlı gördüğü başarılı (ve en azından iyi derece ile bitirmiş) talebeleri Bakanlığa bildirecek ve bu talebelerden Milli Talim ve Terbiye Heyeti’nin onayından geçenler giriş imtihanlarına katılabilecektir.

XlX. yüzyılın ikinci çeyreğinde başlayan, muallim ve her sahada mütehassıs yetiştirmek maksadıyla yüksek tahsil ve doktora için Avrupa’ya telebe gönderme programları Milli Mücadele ve Cumhuriyetin ilk senelerindeki her bakımdan zor ve sıkıntılı şartlar dolayısıyla birkaç yıl aksamış olmakla beraber unutulmamış ve ilk fırsatta tekrar uygulamaya konmuş gözüküyor. 1923 yılında 150 kişi arasından seçilmiş, Sadi Irmak’ın da içlerinde yer aldığı 11 kişilik kâfile Cumhuriyet devrinde ilk gönderilen talebe grubu olmalıdır. Fakat 1920 yılında BMM’nin açılmasıyla başlayan talebe gönderme ilkelerini tesbit etmek maksadıyla kanun/nizamname düzenleme istikâmetindeki çabalar ancak 1924 yılında 27 maddelik “Maarif Vekâleti Hesabına Memâlik-i Ecnebiyye’ye Gönderilecek Talebeye Ait Talimatname” ile bir neticeye ulaşmıştır. Bu meseleye dair Millî Talim ve Terbiye Heyeti’nce hazırlanan 22 maddelik Maarif Vekaleti Tarafından Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Talimatnamesi 1927 sonbaharında (İstanbul, Maarif Vekaleti Yay., Devlet Matbaası, 1927, 15 s.), kanun ise ancak 1929 yılında çıkarılabilecektir.

Bu mevzuata göre Avrupa’ya tahsil için bubaşvuranlar veya mezun olduğu okul tarafından tavsiye edilenler iki aşamalı bir imtihandan geçecektir.

Bu maddeye göre Nurettin Topçu müracaat şartlarını sağladıktan sonra genel bilgi, Felsefe ve Fransızcadan imtihan olmuş ve kazanmış olmalıdır.

Yalnız okuma ve taramalarımız sırasında 1928 yılında onu izleyen bir iki sene içinde Fransa’ya veya Avrupa’nın diğer ülkelerine tahsil için gidenler arasında şu isimlere de tesadüf ettik:

Fuat Cahit, Hüseyin Sadi, Derviş İbrahim, H. Vehbi Eralp, Mümtaz Turhan, S. E. Siyavuşgil, Cahit Arf, Hayrullah Örs, Hüseyin Cahit Gürsoy, Ömer Lütfi Barkan, Recai Galip Okandan, Refia Şemin Uğurel, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Cemal Hakkı Selek, Ahmet Fuat Baymur, M. Rauf İnan, Fevzi Selen, Muvaffak Uyanık, Ferit Saner, Sabahattin Eyüboğlu, Ali Rıza Berkem, Feyza Gürsan, Lütfi Biran, Nüzhet Toydemir Gökdoğan, Esat Adil Müstecaplıoğlu, Şinasi Barutçu, Burhanettin Kâmil, Ahmet Akif, Lütfi İsmail, Şadiye Abdurrahman, Mehmet Arslan, Nurettin Sıtkı Tevfik, Süleyman Sami, Sıtkı Yırcalı, Mazhar Şevket İpşiroğlu, Sabahattin Ali, Samet Ağaoğlu, Sabih Duralı, Osman Bölükbaşı, Muzaffer Şerif, Feriha Baymur,