Merhûm Prof. Dr. M.Orhan Okay’ın Silik Fotoğraflar Portreler kitabının KİTAP DOSTU başlıklı bölümünden (s. 205-210) yapacağım birkaç alıntılama oluşturacak bu yazıyı.

“Yalnız Türkiye’nin değil, dünyanın da en zengin kitap koleksiyonlarından birinin Erzurum’da olduğunu biliyor musunuz? Aynı zamanda bir şahsın yaptığı en büyük kitap bağışlarından birinin, belki birincisinin de Erzurum’da bulunduğunu? Bu zengin koleksiyon bağışlayıcısının ölüm yıldönümünü vesile ederek bilmeyenlere bu kütüphaneyi tanıtmak, bilenlere de önemini bir daha hatırlatmak için bu satırları yazıyorum (merhûm Orhan Okay’ın kitabının bu bölümü).

Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nin üst katında büyük bir salon bu özel kitap koleksiyonuna ayrılmıştır. Kapısında bağışlayıcının adı, salondaki bir duvarda da büyükçe bir boy bir portrenin altında, sahibine yakışır bir kitabe tevazuu ve sessizliğiyle şu iki satırlık yazı: Seyfettin Özege. 1901-1981.

Dünyanın en az kitap okunan ülkelerinden birinde bu az okuyanların da kaçının tanıyabileceğini endişeyle düşündüğüm Seyfettin Özege, bu ülkenin büyük adamlarından biriydi. Ama onun adını ansiklopedilerde, biyografi kitaplarında kimse boşuna aramasın.

Seyfettin Özege’yi 1950’li yıllarda tanıdım. Bazı evliya menkıbelerinde geçen keramet hadiseleri gibi, İstanbul’un hangi kütüphanesine gittiysem ona rastlıyordum. “Eski bankacılardan, kitap meraklısı bir zattır” dediler. (…) Onu uzun boyu, vakur, hattâ gülmeyen çehresiyle, yaz-kış sert kolalı, kol ağızlarından bir santim dışarı taşan manşetli beyaz gömleği, dikkatle bağlanmış siyah kravatı, kruvaze elbisesiyle nadiren sokakta, fakat çok defa Sahhaflar çarşısında ve kütüphanelerde gördüm. (…) Mekteb-i Mülkiye’nin yani Siyasal Bilgiler Okulu’nun 1921 mezunu olan Seyfettin bey, İş Bankası’nın çeşitli kademelerinde çalıştıktan sonra 1950’de emekli olmuş. (…) Ben (Orhan Okay) tanıdığımda artık emekli olmuş ve kendisini tamamen kitap toplamaya ve bunların kataloğunu yapmaya hasretmişti.

1959’da Erzurum Atatürk Üniversitesi’ne asistan olarak girdim. Galiba 1960 veya 61 yılı idi. Birgün Seyfettin Özege’nin bütün kitaplarını üniversitemize bağışladığını duyduk. Seyfettin Özege, o onbinlerce kitabı, sandıklanması ve nakliyat masrafları gibi bütün külfetini de kendisi yüklenerek Erzurum’a gönderdi. Karşılığında beklediği bir tek şey vardı: Bağışın tek şartı o kitapların kataloğunun yapılması ve kendisine yüz adet gönderilmesiydi. (…) Bir insanın tek başına topladığı onbinlerce kitabın kataloğunu, o zaman çok geniş imkânları olan üniversite maalesef senelerce ortaya çıkaramadı. (…) Bağış üzerinden on yıl geçtikten sonra Seyfettin Özege’nin durumu sorması üzerine o sırada kütüphane müdürü olan zatın uzun ve teferruatlı mazeretler sıralayan cevabından inanılması zor bazı cümleleri naklediyorum: Kısm-ı küllîsi Arap harfli olan kütüphanenizi Atatürk Üniversitesi’ne bağışlamakla, asıl gayenize ve Türk bilim âlemine karşı büyük bir hata işlemiş bulunuyorsunuz. Şöyle ki, Müteferrika basımlarından 1928 harf inkılabımıza kadar Türkiye’de basılan eserleri derleyip ilim âleminin istifadesine sunma görevi Ankara’daki Millî Kütüphanemize verilmiştir; hem de bir kanunla. Türkiye’de ve dünyanın hiçbir yerinde üniversite kütüphanesi böyle bir görevi yerine getirmekle yükümlü değildir. (…) Esasen kıymetli(?) bağışınız % 70 itibarıyla Atatürk Üniverstesi’nin gayesiyle ilgili olmayan eserlerden terekküp etmektedir.”

Seyfettin Özege’nin kısa cevabını da buna eklemek isterim:

“4 Ocak 1971 tarihli mektubunuzu aldım. Aşağıda arz edeceğim bir noktadan başkasında düşüncelerimiz birleşmiyor. Belki sizin fikirleriniz doğrudur, belki benimki. Birleştiğimiz tek nokta Türkiye’de bir üniversiteye kitap bağışı yapmakla büyük bir hata işlemiş olmaklığımdır. Yalnız tesellîm bu hatanın tamiri kabil oluşudur. İstediğim de budur. Sizler için faydasız ve imkânsız, benim için de en normâl olan şartlarım yerine getirilmeyecekse kitapların geri verilmesini istemiştim. Bunu sağlarsanız hem üniversite ve özellikle kütüphane ilgilileri büyük bir yük ve külfetten, hem de ben huzurla geçirmeyi hak ettiğimi sandığım ömrümün son günlerinde üzüntü ve boş uğraşmalardan kurtulmuş olurum. Saygılarımla.”