Nakşibendî Tarikatının Kısa Tarihçesi

 

Hamid Algar’ın Nakşibendîlik kitabının (insan yayınları; genişletilmiş 3. Baskı; Çevirenler: Cüneyd Köksal, Ethem Cebecioğlu, İsmail Taşpınar, Kemal Kahraman, Nebi Mehdiyev, Nurullah Koltaş, Zeynep Özbek) birkaç yerinden yapacağım alıntılamalar oluşturacak bu yazıyı.

Üçüncü Baskıya Önsöz’den:

Şunu itiraf etmem lâzım ki, Türkiye Cumhuriyeti’nin Nakşilik tarihi ve Bosna-Hersek Nakşîliği üzerinde seneler önce kaleme aldığım makaleler, her iki ülkede son yıllarda vuku bulan gelişmeler hakkında pek bilgi vermemektedir. Ehlübeyt edrâ bi mâ fî’l-beyt (ev halkı evde olup bitenleri daha iyi bilir) meşhur atasözü göz önünde bulundurulursa, kitabın konusuna ilgi gösterenler büyük bir ihtimalle Türkiye Nakşîliğinin en son gelişmelerine vâkıflardır. Bosna-Hersek Nakşîliğine gelince, savaş bittikten sonra birkaç defa Saraybosna’ya gitmem nasip olunca, hem hususî kütüphanelerde Sırp vahşetinden mahfuz kalan tarikatla ilgili birkaç yazma incelemek ve hem Nakşîlerin Boşnak mücadelesine katkılarını ayrıntılı olarak öğrenmek mümkün oldu. Yakın bir gelecekte bu yazılı ve sözlü kaynakları değerlendirerek Bosna-Hersek’te Nakşîlik tarihçesini yazmayı düşünüyorum; nasip olursa onu da Türkçe olarak muhterem okuyucularıma takdim edeceğim. (…)

Nakşibendî Tarikatının Kısa Tarihçesi

Tasavvuf, isim olarak olmasa dahi müntesiblerine göre İslâm’la yaşıttır. Çünkü aslî doktrinleri ve uygulamaları tamâmen İslâmî olan iki kaynaktan neşet etmiştir: Allah’ın Kitabı ve Elçisi’nin Sünneti. (…) Her tarîkat tabiri caizse İslâm’ın ilk dönemine ve İranlı şair Fahreddîn Irâkî (v.688/1289)’nin sözleriyle “Rahmân’ın kervansarayındaki sûfî” olan Peygamber’in (dipnot:Fahreddîn Irakî, Külliyât, nşr. Sa’id Nefisî (Tahran, 1338 sh./1959), s.203.) bizzat şahsına kadar uzanan bir inisiyatik geleneğin bağımsız billurlaşmasıdır. (…) Silsilelerin sahihliği özellikle de en eski halkalarda sayıca çok ve sarih olan belgeleri aramakta direnen belli birtarihçilik anlayışı tarafından sıkça sorgulanır. Tarikatların kendilerine olan gerek sözlü ve gerekse yazılı şâhitliklerinden farklı olarak İslâm’ın dinî bir sistem olarak tafsilinin -tarihindeki tüm değişikliklere rağmen- ilk döneminden bu yana dikkat çekici bir süreklilik arz ettiği şeklinde umûmî bir kanaat bulunmaktadır. Bu yalnızca tasavvuf için değil, ayrıca Ehl-i Suffe’den, birkaç zincirin hem yazılı hem de kavlî naklin ilk dönem hadisçilerini büyük âlim Buhârî’yle bağlantıladığı, mezheplerin ve hadis ilminin kurucularına kadar süreğen bir nakil süreci gözlemlediğimiz fıkıh için de geçerlidir.

(…)

Peygamber’den sonra Nakşibendî silsilesinin ilk halkası, Nakşibendîlere göre sadece Peygamber’in ilk ve seçkin bir halifesi olmayıp ayrıca eşsiz bir manevî makam sahibi bir şahsiyet olan -peygamberler-den sonra insanların en iyisi- Ebû Bekir es-Sıddîk’tır. Nakşîbendîler bu görüşü destekler mahiyette birçok hadisi örnek gösterirler; en çok da “Rabbimin göğsüme akıttığı hiçbir şey yoktur ki, ben de Ebû Bekir’in göğsüne akıtmış olmayayım.” Bu göğüsten göğüse geçiş, tasavvuf yolunun özü ve metotlarının bahşedilmesine bir atıf olarak alınmıştır.

Nakşibendîler ayrıca Peygamber’in bedenen semaya yükselişine anı ve sorgusuz imanı sebebiyle, bizzat peygamber tarafından kendisine mükâfat olarak verilen sıddîk lakabında özel bir önem keşfederler. Müceddid Şeyh Ahmed Sirhindî (v.1034 / 1624) meşhur Mektûbât’ında şöyle yazmıştır: “Sıddîk makamı kudsiyetin en yüksek mertebesidir; çünkü hemen üzerinde nübüvvet makamı bulunur. Peygamber’e vahiyle gelen ilim sıddîka ilhâm yoluyla âşikâr olur ve iki ilim arasındaki yegâne fark onların ilmî alış tarzlarında yatar… sıddîkın altındaki her hangi bir makam kaçınılmaz olarak kimi esriklik emareleri taşır; sıddîk makâmında tamamıyla bir ayıklığa sahip olunmaktadır.” Sahâbeler arasında sıddîk lakabıyla isimlenen yegâne kişi olan Ebû Bekir tarafından tayin edilen inisiyatik geleneğin ulvî mükemmelliği söz konusu olur. Bu husus ayrıca Nakşibendiyye’nin kendine has ayıklığı, şeriata sıkı sıkıya bağlılığı ve gösterişten uzak duruşunun, Nakşibendî geleneğin ana kaynağı olan sıddîktan tevârüs ettiği bir husûsiyettir.

No Comments

Leave a Comment

Please be polite. We appreciate that.
Your email address will not be published and required fields are marked