VARLIK ve YOKLUK BİR ŞEYİN ispatı veya nefyi ŞEKLİNDE TANIMLANABİLİR. KONEVî VARLIĞI ESAS KABÛL EDER ve bu konudaki GÖRÜŞLERİ ONUN ZORUNLU OLARAK MUTLAK YOKLUK fikrini KABUL ETMESİNE İMKÂN VERMEZ. Yokluk İZÂFÎ bir gerçekliğe sâhip olabilir. YOKLUK VARLIĞIN MUKABİLİ DEĞİL ONUN ZUHUR VE TECELLÎ etmesindeki BİR İMKÂN ve araçtır. Bu ANLAMDA YOKLUK MÜMKÜNLERİN BULUNDUĞU HÂL VEYA MERTEBE DİYE isimlendirilebilir. Şimdilik temas EDECEĞİMİZ HUSUS, Konevî’nin VARLIĞIN BİLİNMESİ KONUSUNDA OLDUĞU GİBİ BURADA DA TEKRAR VARLIK VE IŞIK İLİŞKİSİ ÜZERİNDE DURMASIDIR.

VARLIK İLE YOKLUK ARASINDAKİ İLİŞKİ SAF IŞIK İLE KARANLIK ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BİR BENZERİDİR. KARANLIK, SAF IŞIĞI İDRAK EDİLİR HALE GETİRDİĞİ GİBİ, YOKLUK DA VARLIĞIN ORTAYA ÇIKMASINA VE ZUHÛR ETMESİNE SEBEPTİR. Bununla BİRLİKTE KONEVÎ YOKLUĞUN VEYA KARANLIĞIN sadece AKILDA GERÇEKLEŞTİĞİNİN OLABİLECEĞİNE DİKKAT ÇEKER VE BU ANLAMDA YOKLUK VARLIK İÇİN -ONUN ZIDDI DEĞİL- BİR AYNA MESABESİNDEDİR: VARLIĞIN MUKABİLİNDE DÜŞÜNÜLEN YOKLUK, SADECE AKILDA GERÇEKLEŞEBİLİR. SALT VARLIK İSE İDRAK EDİLEMEZ. VARLIĞA mukabil DÜŞÜNÜLDÜĞÜ MERTEBEDE YOKLUK, VARLIK İÇİN BİR AYNA GİBİDİR.

Varlık İÇİN BİR AYNA MESABESİNDEKİ YOKLUK VARLIĞIN ZUHUR VE TECELLİSİNİ SAĞLAR. BU BAĞLAMDA KONEVÎ VARLIK VE NUR ARASINDAKİ ortaklık ve benzerliği İLİM İLE BİRLEŞTİREREK her üçünün de kapalı şeyleri açma özelliğindeki ortaklıklarına dikkat çeker. Saf Işık, karanlığı ve karanlıktaki şeyleri aydınlattığı gibi ilim de bilinmeyen şeyleri ortaya çıkartır. Varlık ise İzâfî YOKLUK HALİNDE bulunan ŞEYLERİ GERÇEK VE DIŞ VARLIK ALANINA ÇIKARTIR. (Konevî, Fusûsu’l-HİKEM’in Sırları, s. 64 (el-Fükûk, s.226) Kapalı olanın VARLIK İLE AÇILMASI ŞUDUR: Varlık ESASTA BİR İKEN FARKLI ÇOKLUKLARA BİTİŞTİĞİNDE (a’yân-ı SÂBİTE, MÜMKÜNLERİN hakîkatleri), farklı kabul derecesindeki HakîKATLERİN varlığı bilinir. Böylece VARLIK, MADUM MAHİYETLERİN BİLİNMESİNİN SEBEBİ HALİNE GELİR. Çünkü VARLIK OLMASA İDİ, HİÇBİR MAHİYETİN VARLIĞI BİLİNEMEZDİ. İlim ise MADUM MAHİYETLERİ DAHA ÖNCE ORTAYA ÇIKARTIR VE varlığı NASIL KABUL ETTİKLERİNİ, BU KABULÜN BEKA, fena, BASİTLİK VE TERKİP GİBİ TABİ ÖZELLİKLERİNİ BİLİR. NURUN açması İSE varlığın keşfinden daha sonra olmakla beraber, keşfin ma’kul olmasında varlık ve ilim ile ortaktır. (dipnot: KONEVÎ, FuSUSU’L -HİKEM’İN sırları, s.64 (el-Fükûk,s.226 ” Burada KONEVİ ‘NİN HAREKET NOKTASININ mutlak anlamda yokluktan yaratmanın olamayacağı; var olan şeylerin ilâhî ilimde SABİT HakİKATLERİNİN BULUNDUĞUDUR. Dolayısıyla Tanrı’nın kendi ilmindeki ŞEYLERİ BİLMESİ VEYA ONLARIN ÜZERİNE NURUNU YAYMASI YA DA ONLARA VARLIĞIYLA TECELLÎ etmesi HEP AYNI ANLAMA GELEN FARKLI ANLATIMLARDIR. Konevî’nin VARLIK, İLİM VE NUR ARASINDA KURDUĞU PARALELLİK BURADAN KAYNAKLANIR.